Danimarka’da Geçen Hafta (03.09 - 10.09) 34. Bölüm, 2023
Ya refah ya vergi indirimi; Güney Avrupa’dan işe alımlar; Novo Nordisk
Başeditörden
Hisse Oyunları 2023: Danimarka’nın en büyük yatırım yarışmasının başlamasına 4 gün kaldı. 500.000 DKK (sahte para) yatırım yapıp bir buçuk ay boyunca gerçek borsayı takip ederek hisse alıp satabildiğiniz oyunda en büyük kazancı elde eden kişi yaklaşık yarım milyon DKK değerinde bir elektrikli araba kazanacak. Buradan kaydolun.
Büyük ödülün yanı sıra “Last Week in Denmark” grubuna katılan oyuncular da bir ödül için mücadele edecek. Grubumuzda ne kadar çok oyuncu olursa, kazanana verilecek ödül de o kadar büyük olacak. Şu ana kadar 88 oyuncu kayıt oldu. En iyi ödülü kazanmak için 400 oyuncuya ihtiyacımız var.
Haber bülteninin sonraki sekiz sayısında Andreea Bianca Pascalau Buza, Hisse Oyunları 2023 hakkında, oyunu oynamanıza yardımcı olacak, borsadaki kavramlar, araçlar ve hareketlerle ilgili bir yazı kaleme alacak.
Eylül 2023 Yeni Gelenleri Karşılama Etkinlikleri: Yeni gelenleri karşılamak için Danimarka çapında 60 etkinlik düzenlenecek. Sosyal etkinliklerin yanı sıra iş hayatı, kültür ve daha pek çok farklı etkinlik hem yüz yüze hem de çevrimiçi olacak şekilde katılımcılarını bekliyor. Belediyelerin, devlet kurumlarının, ticari kuruluşların, öğrenci örgütlerinin ve derneklerin içinde yer aldığı 30 kuruluş ve örgüt sizlerin Danimarka’da kendinizi evinizde hissetmeniz için güçlerini birleştirdi.
“Last Week in Denmark” ile Aalborg (14 Eylül - Internationals Fair North Denmark); Aarhus (30 Eylül - Aarhus City Welcome); Herning (23 Eylül - International Citizen Day); Kolding (21 Eylül - Intro Kolding); Odense (23 Eylül - International Welcome Day) ve Kopenhag (22-23 Eylül - International Citizen Days) etkinliklerinde tanışabilirsiniz.
Last Week in Denmark Evreni
Spotify, Apple Podcasts, Pocket Casts, Google Podcasts, Overcast, Amazon Music, Goodpods, Podfriend, Castbox, Castro, Player FM, Deezer, Podchaser, Podcast Addict, Podcast Index ve Buzzsprout’ta haftalık podcast’imizi dinleyebilirsiniz.
Podcast’in yapımcılığını Wizmedia (radyo-televizyoncu Wizzi Magnussen) üstleniyor.
Bu haftaki bölümde Aalborg’un en genç belediye başkanı Lasse Frimand Jensen ile tanışacak ve onun uluslararası bir şehir ve uluslararası bir devlet okulu planını dinleyeceksiniz.
“Yeni Danimarka” ürün koleksiyonlarımıza göz atın: “Moving Forward”; “Searching for Home”; “Vasil”; “Irina”; “Monika” ve “Kifaax”.
Yepyeni içerikleriyle web sitemize göz atın: Danimarka’da yatırıma giriş; Danimarka’da Doğum: Hamilelik; Danimarka’da Doğum: Doğum yapmak.
Danimarka Siyaseti
Danimarka Vatandaşlığı, Uyum ve Göç Yasaları
Güney Avrupa’dan işe alım çabaları: Çalışma Bakanı, Güney Avrupa’dan işgücü alma planlarını duyurdu. Gündeme gelen ilk fikir; İtalya, İspanya ve Portekiz’de işe yerleştirme ofisleri açmaktı. Sonbaharda bu planla mı devam edileceğini yoksa alternatif bir yöntem mi geliştirileceğini öğreneceğiz.
Danimarka’daki Güney Avrupalıların sayısı son 12 yılda dört kattan fazla arttı. 2011 yılında 2.093 İtalyan, 1.186 İspanyol ve 522 Portekizli işçi vardı. Bugün 9.365 İtalyan, 5.847 İspanyol ve 4.064 Portekizli işçi bulunuyor.
3F’in sendika liderlerinden biri, “Pek çok Güney Avrupalının daha yüksek ücretler ve daha düzenli çalışma koşulları sebebiyle Danimarka’ya gelmek istediğini uzun zamandır biliyorduk. Ne yazık ki işverenler çoğu zaman bunu görmezden geldiler ve üçüncü dünya ülkelerinden gelen yabancı işgücüne daha kolay erişim imkânına odaklanmayı tercih ettiler,” açıklamasında bulundu.
10.371 Ukraynalı mülteci Danimarka’da iş buldu: Savaşın başında gelen 38.000 Ukraynalı mülteciden 29.080’i hâlâ Danimarka’da yaşıyor ve bunların 14.000’inin çalışabileceği kabul ediliyor, bu da yüzde 74’lük bir istihdam oranına denk geliyor.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Yeni bir yasa, ticari amaçlarla taşıyıcı annelik yapan annelerden çocuğu olan ailelerin işini kolaylaştıracak: Ticari amaçlı taşıyıcı annelik (bu tür annelikte bireyler, çocuklarını doğurması için bir kadına para öder) sonucunda her yıl yaklaşık 100 çocuk Danimarka’ya getiriliyor. Mevcut yasaya göre doğum yapan kadın yasal olarak “ebeveyn”lerden biri sayılıyor ve yalnızca iki kişi “ebeveyn” olarak kaydedilebiliyor. Bu durum, ticari taşıyıcı annelikten çocuk sahibi olan aileler için pek çok zorluğu da beraberinde getiriyor.
Sosyal İşler Bakanlığı şu anda üç öneriyi değerlendiriyor: (a) doğum yapan kadının çocuk üzerinde hiçbir hakkı olmadığının yazılı olarak onaylanması; (b) çocuk ile Danimarka’daki ebeveynleri arasındaki bağın yasal olarak tanınması; (c) taşıyıcı anne için asgari koşulların sağlanmasını garanti altına alacak bir ön onay sistemi (en az 25 yaşında, zihinsel ve fiziksel olarak sağlıklı, vb.)
Siyasi arena
Maliye Bakanı Nicolai Wammen, bu sonbaharda daha fazla vergi indirimi açıklanacağını söyledi. 2030’a odaklı bir ekonomi planı bu sonbaharda açıklanacak ve bu plan 2024’te uygulanacak vergi indirimi içerecek. Şu ana kadar 2024 için aşağıdaki vergi indirimlerini biliyoruz.
Beskæftigelsesfradrag yüzde 10,65’ten yüzde 12,75’e çıkacak
Azami beskæftigelsesfradrag 44.800 DKK’dan 53.600 DKK’ya çıkacak
Topskat limiti yıllık 568.900 DKK’dan yıllık 640.104 DKK’ya çıkacak
Topskat, yıllık 640.104 DKK ile 750.000 DKK arasındaki gelirler için yüzde 7,5’e düşürülecek
Topskat, yıllık 750.000 DKK ile 2,5 milyon DKK arasındaki gelirler için yüzde 15’te kalacak
Topskat, yıllık 2,5 milyon DKK’nın üzerinde gelirler için yüzde 20’ye çıkarılacak (Danimarka’da 8.600 kişinin maaşı 2,5 milyon DKK’nın üzerinde)
Yerel konseyler devlete karşı: Başbakanın “Danimarka siyasetinde yeni dönemin geçer akçesi para değil, çünkü bizde ondan fazlasıyla var” açıklaması belediye başkanlarını ayağa kaldırdı. Sosyal yardım harcamalarındaki büyük kesintiler nedeniyle yerel konseylerin zor kararlar alması gerekiyor. Hükümet 2024 için vergi indirimleri ve dopdolu bir maliye yasası vaat ederken, belediye başkanlarının hangi okulların kapatılacağına ve yaşlılara yönelik hangi hizmetlerde kesinti yapılacağına karar vermesi gerekiyor. Dolayısıyla belediye başkanları, hazine kasası doluyken refah seviyesinin düşmesine izin veren hükümeti kamuoyu önünde eleştiriyor.
“Ya refah ya vergi indirimi” son yirmi yıldır Sosyal Demokratların sloganı olmuştur ve pek çok sosyal demokrat seçmen (Danimarka’daki en büyük seçmen grubu) için bu ikisi birbirine taban tabana zıttır.
Danimarka’nın, Avrupa Yatırım Bankası liderliğine yönelik kampanyası başladı: Aday ise Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Margrethe Vestager. Teknoloji devlerinin Avrupa Birliği’nde vergilerini ödemelerini sağlayarak ne kadar etkili olduğunu kanıtladığı için Danimarka’nın en ünlü komisyon üyelerinden biri olan Margrethe Vestager kampanyasına odaklanabilmek için Avrupa Komisyonu’ndaki görevinden ücretsiz izin aldı. Başarılı olursa, Danimarka’nın yeni bir komisyon üyesi ataması gerekecek (en azından 2024 yazının başlarında yapılacak seçimlere kadar).
Avrupa Yatırım Bankası dünyanın en büyük finans kuruluşlarından biri ve Avrupa Birliği ülkelerinin ortak mülkiyetinde.
Danimarka Sendikalar Konfederasyonu’nun (FH) yeni lideri: Morten Skov Christiansen, Danimarka’daki 1,3 milyon sendika üyesini temsil eden Danimarka Sendikalar Konfederasyonu’nun (FH) başkanlığına seçildi.
41 yaşında, elektronik alet tamircisi olarak eğitim almış ve Dansk Metal’de aktivizm geçmişi var.
Kenya’ya 100 milyon DKK acil destek: Kenya’da nüfusun neredeyse yüzde 50’si, şimdiye dek kayıtlara geçmiş en kötü kuraklıklardan biri nedeniyle temiz içme suyuna erişemiyor. Hükümet, Kenya’nın dağlık bölgelerinden gelen yağmur suyunun daha iyi idare edilerek savunmasız grupların suya erişimini sağlamak amacıyla 100 milyon DKK bağışlamaya karar verdi.
Danimarka Ekonomisi
Novo Nordisk Avrupa’nın en değerli firması: Danimarkalı ilaç şirketi, Fransız lüks grubunu (Louis Vuitton Moet Hennessy) tahtından indirdi. LVMH iki buçuk yıldır en değerli şirket konumundaydı. Novo Nordisk’in toplam değeri şu anda 400 milyar euro civarında. Şirket, Danimarka’nın yıllık gayri safi yurt içi hasılasının tamamından daha değerli. Büyümenin ardındaki sebep ise, diyabet ilacı (Ozempic) ile kilo verme ilacı (Wegovy).
Elektrik tarifeleri Ocak 2024’te artacak: Tüketim tarifeleri 1,3 øre/kWs artarak 12,5 øre/kWs’a çıkacak. Bu, piyasada veya bazı durumlarda yaptığınız sabit sözleşmede belirlenmiş elektrik fiyatına ek olarak ödenecek tutar. Ortalama bir ailenin elektrik ödemeleri yılda yaklaşık 232 DKK artacak.
Danimarka’da Yaşam
Aşılama daveti: 65 yaşın üzerindeyseniz veya savunmasız gruplardan birine dahilseniz, ülke çapındaki aşılama noktalarında ve eczanelerde grip ve Covid aşısı olabilirsiniz. 1 Ekim’den itibaren vacciner.dk üzerinden randevu alabilirsiniz. Daha sonra doğrudan eBOKS üzerinden bilgilendirileceksiniz.
Punitha Kumar ile sağlık
Geçtiğimiz ay Danimarka’da 439 boğmaca vakası kaydedildi. Statens Serum Institute bir salgın duyurusunda bulundu. Danimarka’da en son boğmaca salgını 2019/20’de yaşanmıştı. Bordetella pertussis bakterisinin neden olduğu boğmacaya karşı en etkili yöntem aşı. Semptomlar genellikle soğuk algınlığı ve hafif bir öksürükle başlar ve ardından genellikle yaklaşık 10 hafta süren kuru ve şiddetli öksürük nöbetleri gelir. Boğmaca özellikle bebekler için ölümcül olabilir.
Sigara kullanımı ile bazı ruhsal bozukluklar arasında bağlantı olabilir: Aarhus Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma projesinde uzmanlar; şizofreni, bipolar bozukluk ve depresyon gibi ruhsal bozukluklar ile sigara kullanımı arasında bazı bağlantılar saptadıklarını kaydettiler.
Danimarka Sağlık Otoritesi tarafından hazırlanan 2022 Danimarka Sigara Alışkanlıkları raporuna göre, ülke nüfusunun yüzde 23’ü en az bir tür nikotin ürünü tüketiyor.
Eğitim
Büyük okullar, küçük okullara karşı: Sosyal yardım harcamalarındaki kesintiler nedeniyle, Aalborg çevresindeki köylerde bulunan sekiz küçük okul kapatılma riskiyle karşı karşıya kaldı ancak Aalborg Şehir Konseyi bu okulları açık tutmaya karar verdi. Şimdi Aalborg’daki 11 büyük okul, daha az fon alacaklarından endişe ediyor ve bu bazı öğretmenlerin kovulmasına yol açabilir. Şehir Konseyi’ne mektup göndererek “Sırf sekiz köy okulu kurtarılacak diye eğitimin genel kalitesi mi düşecek?” diye sordular.
Aalborg’da “çocukların refahı ve eğitimi”ne yapılan harcamaların 125 milyon DKK kadar azaltılması gerekiyor. Sekiz köy okulunun kapatılması 33 milyon DKK tasarruf sağlayacaktı. Şimdi Aalborg’daki tüm okulların finansmanı bu miktara ulaşabilmek için azaltılacak.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Esbjerg, 12 Eylül, 14:30-16:00: Çocuğunuz Danimarka’daki bir devlet okulunda mı okuyor? Danimarka’daki devlet okulu kültürü, uygulanan yöntemler, davranış kuralları ve beklentiler hakkında daha fazla bilgi edinebileceğiniz şu etkinliğe kaydolabilirsiniz.
Aalborg, 14 Eylül, 16:00-18:00: Danimarka’ya yeni taşındıysanız veya Kuzey Danimarka’da ne gibi fırsatlar olduğunu öğrenmek istiyorsanız Internationals’ Fair North Denmark’ın bu etkinliği Aalborg’a ve Kuzey Danimarka’ya gelen tüm yeni yabancılar, öğrenciler ve aileler için!
Çevrimiçi, 14 Eylül, 17:00-18:00: Aalborg ve Kuzey Danimarka’da çalışmayı ve yaşamayı merak ediyorsanız bu canlı yayına da göz atabilirsiniz.
Çevrimiçi, 14 Eylül, 17:00: Çocuğunuz için okul seçmek büyük bir karar olabilir. Bu etkinlikte Aarhus’taki okul seçenekleri hakkında değerli bilgiler edinecek ve okulları karşılaştırıp seçim yapabileceksiniz.
Ribe, 16 Eylül, 14:00: Ribe’nin tarihi hakkında genel bilgiler edinmek istiyorsanız Kent Arşivi’nden bir rehber eşliğinde gerçekleşecek bu şehir yürüyüşüne katılabilirsiniz.
Uluslararası Medyada Danimarka
Danimarka mı Finlandiya mı? Hangi İskandinav ülkesini ziyaret etmeli? (Lonely Planet)
Danimarka’da Mozart’ı orkestra eşliğinde seslendiren köpekler (BBC)
Andreea Bianca Pascalau Buza ile Hisse Oyunları 2023
Neden oyuna katılmalısınız?
Børsen’in Aktiespil (“hisse senedi oyunu”), kurgusal 500.000 DKK ile oynayarak borsayı takip etmenin eğlenceli bir yolu. Gerçek parayla oynamadığınız için risk hiç yok; ancak oynayabilmek için haber bültenlerini almaya izin vermeniz gerekir.
Risksiz olmanın yanı sıra elektrikli araba kazanma şansınız da var.
Oyun nasıl oynanır?
1. Adım: Bir hesap oluşturun, giriş yapın ve bir portföy oluşturun.
2. Adım: Danimarka, İsveç, Norveç, Finlandiya ve Amerika piyasalarından hisse senetleri seçerek 500.000 DKK (gerçek para DEĞİL) yatırım yapın.
Dikkat! Belirli bir şirketten kaç hisse senedi istediğinizi seçemezsiniz ancak portföyünüzün yüzde kaçının belirli bir şirkete tahsis edilmesi gerektiğini seçebilirsiniz.
Portföyünüzde en az 5, en fazla 20 hisse senedi bulunmalıdır. Her hisse senedi, portföyünüzün minimum %5’ini, maksimum %25’ini temsil etmelidir.
Örnek: Tesla’ya yatırım yapmaya karar verirseniz portföyünüzün minimum %5’i Tesla’ya tahsis edilmelidir, ancak %25’ten fazla olmamalıdır.
3. Adım: Oyun sırasında portföyünüze istediğiniz şekilde müdahale edebilirsiniz. Portföyünüzü kurup oyunun sonuna kadar unutabilirsiniz ya da ayarlamalar yapmaya devam edebilirsiniz; tamamen size kalmış.