Danimarka’da Geçen Hafta (04.06 - 11.06) 22. Bölüm, 2023
Yağmursuz 17 gün; NATO kraliçesi; Danimarkalı astronot
Başeditörden
“9 yerel uluslararası kulüp” girişimine büyük katılım: Geçen hafta duyurulduğu günden bu yana 132 kişi projeye kaydoldu. Katılımcıların çoğu tahmin edilebileceği gibi çoğunluk Kopenhag, Aalborg, Aarhus, Esbjerg ve Odense’den. Form 1 Temmuz’a kadar açık kalacak. 1 Ağustos’tan sonra “kurucu heyetler” oluşturulacak.
Bu beş belediyenin yanı sıra Billund ve Frederiksberg de listeye girdi. Dolayısıyla 9 bölgeden 7’si hazır.
Katılımcı sayısı yeterli olmaya yakın olan diğer bölgeler: Gentofte, Lyngby, Roskilde, Vejle ve Horsens.
Danimarka’da Geçen Hafta Ürünleri: Çağrımıza yanıt veren tüm yabancı sanatçılara teşekkürler. Bu hafta mesajlarınıza geri dönüş yapmaya başlayacağız.
Danimarka Siyaseti
Yeni Yasalar ve Yönetmelikler
2024 ortasından itibaren içme suyu kuyularının yakınında pestisit kullanımına yasak: Danimarka’da bulunan 5.607 içme suyu koruma alanından yaklaşık yüzde 50’si, çevrelerinde kullanılan tarım ilaçları nedeniyle risk altında. Bu alanların yüzde 9’undaki çiftçilerle gönüllülük esaslı anlaşmalar yapıldı.
Yasağın yanı sıra, kirliliğin su kalitesini etkileyebileceği alanların belirlenmesini kolaylaştırmak için yeraltı sularının haritalandırılmasına karar verildi.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Anaokulundaki çocuklara ekran yasak: Eğitim Bakanı Mattias Tesfaye, çocukların altı yaşına kadar ekrana maruz kalmamaları için kreşlerde ve anaokullarında telefon/iPad/TV kullanımını yasaklayan bir yasa önerecek.
VIVE tarafından yapılan bir araştırma, üç yaşındaki çocukların yüzde 52’sinin günde en az bir saati ekran başında geçirdiğini gösteriyor. Öte yandan Aarhus Üniversitesi tarafından hazırlanan bir rapora göre (2020), çocuklar kreş ve anaokulunda ortalama en fazla 5 dakika ekran süresine maruz kalıyor.
Aile derneği FOLA, yasa teklifini gereksiz buluyor ve eğitim kalitesini artırmaya yönelik çözümler bulunmasını tavsiye ediyor. Pedagoglar birliği BUPL de yasayı gerekli bulmuyor.
Nye Borgerlige (aşırı sağ); Liberal Alliance (liberteryen); Konservative (muhafazakar) “ekran yasağı” fikrine karşı. SF (sosyalist) fikrin değerlendirilmesine sıcak bakıyor.
Danimarka’da yükseköğrenim reformunun gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli değil: Üç aydır iktidar partileri, yükseköğrenim reformu konusunda anlaşmaya varmak için muhalefetle müzakere ediyordu. Mart ayında, diğer bazı önerilerin yanı sıra, yüksek lisans programlarının yüzde 50’sinin bir yıla indirilmesi önerisinde bulunulmuştu. Bugün yüzde 36 oranında bir ortak noktada durulmasına rağmen muhalefet bu uzlaşmadan rahatsız. Böyle bir deney yapılacaksa yüzde 5 oranının daha uygun olduğunu iddia ediyorlar ancak bu, iktidarın başlangıçtaki planından oldukça uzak.
İktidar partilerinin reformu geçirmek için yeterli çoğunluğu bulunsa da sağlam bir anlaşmaya varılabilmesi ve bir sonraki seçimlerden sonra anlaşmanın değişmemesini sağlamak için daha fazla tarafı dahil etmek istiyorlar.
Müzakereler büyük olasılıkla gelecek yıla kadar sürecek.
Siyasi arena
Danimarka başbakanı NATO’nun yeni genel sekreteri mi olacak? Bu hafta Danimarka siyasetini bu soru meşgul ederken Mette Frederiksen, pozisyona aday olmadığını, olsa bile, hükümeti istikrarsızlaştıracağı için bu konuya açık olmanın mantıklı olmadığını dile getirdi. Ancak Beyaz Saray’ı ziyaret edip de aday olduğunu inkar etmesi politika çevrelerini ikna etmedi. Politikacılar, başbakanın bu yaz ne yapacağına bağlı olarak farklı eylem planları hazırlamaya başladılar.
İktidar partilerinden ikisi (Venstre ve Moderaterne), başbakanın yazın istifa etmesi senaryosunu göz önünde bulundurarak yeni bir hükümet kurulmasını talep ediyor. Yeni bir hükümet kurulması, iktidar çerçevesinin yeniden müzakere edilmesi anlamına geliyor.
Uluslararası medyada adı geçen başka potansiyel adaylar da var: Birleşik Krallık Savunma Bakanı Ben Wallace; Hollanda Başbakanı Mark Rutte; Estonya Başbakanı Kaja Kallas; Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis; Slovakya Cumhurbaşkanı Zuzana Caputova ve Litvanya Başbakanı Ingrida Simonyte. Karar 11 Temmuz’da Litvanya’da yapılacak NATO Zirvesi’nde alınacak.
Mette Frederiksen’in istifa edeceğine dair söylentiler, Socialdemokratiet içinde bir çatışmayı da ateşledi. Danimarka’nın bir sonraki sosyal demokrat lideri ve başbakanı kim olacak? Parti içindeki çeşitli gruplar, adaylarını öne çıkararak bu soruyu cevaplamaya çalışıyor.
Sosyal demokrat milletvekilleri, “kahve kulüpleri” olarak adlandırılan dört fraksiyona bölünmüş durumda: Morten Bødskov liderliğindeki “Morgenmadsgruppen”, Nicolai Wammen liderliğindeki “Frokostklubben”; Peter Hummelgaard liderliğindeki “Netværket” ve Magnus Heunicke liderliğindeki “Kaffeklubben”.
En büyükleri olan ilk iki grup, başbakan olarak Nicolai Wammen’in (halihazırda 2 numara) ve onun 2. numarası olarak, maliye bakanı Morten Bødskov’un ismini öne çıkarıyor. Mette Frederiksen ile birlikte hükümetin kuruluş müzakerelerinin bir parçası olmaları sebebiyle kırmızı-mavi hükümet projesini sürdürebileceklerini söylüyorlar.
Diğerleri yeni maliye bakanı olarak Peter Hummelgaard’ı destekliyor.
Yeni bir hükümet kurulması fikri ve Danimarka’nın mevcut ekonomik durumu, Venstre (Liberaller) ve Moderaterne (Sosyal Liberaller) partilerini vergi indirimleri talep etmeye yöneltti.
Moderaterne, kurumlar vergisi ile envanter vergisini düşürmek; girişimcilik programlarının desteklenmesine daha fazla para ayrılmasını istiyor;
Sosyal demokratlar, potansiyel vergi indirimleri fikrini gerçekçi görmüyorlar.
Danimarka Ekonomisi
İş değiştiren ya da yeni işe girenlerin sayısı 2022’de 968.600 oldu: Jobindsats (Danimarka İşgücü Piyasası Kurumu tarafından yürütülen bir istatistik platformu) tarafından sağlanan verilere göre bu şimdiye kadar kaydedilen en yüksek sayı. Büyük işgücü talebi, insanların daha iyi ücretli ya da farklı işler aramasına izin verdi ve hem Danimarka’dan hem de yurtdışından birçok insanı işgücü piyasasına girmeye teşvik etti.
2023 için sadece ocak ayı verileri mevcut, bu da rekorun bu yıl tekrar kırılabileceğini gösteriyor. Ocak 2023’te 82.930 kişi işini değiştirdi veya ilk işine başladı.
2022’de işsizlerin yüzde 63’ü (2022’nin başında 93.000 kişi) iş buldu. İş bulanların 14.000’i bir yılı aşkın süredir işsizdi.
Danimarka’da Yaşam
Danimarka’da 17 gündür yağmur yağmıyor: 15 yılın en kurak mayıs ayından sonra, haziran yine kurak olacak gibi görünüyor. Yangın tehlikesi riski ülke genelinde orta ve yüksek düzeyde. Böyle devam ederse, büyük olasılıkla 23 Haziran’da şenlik ateşleri yakılmayacak. Yağmur tahminleri iç karartıcı görünüyor; en azından 16 Haziran’a kadar yağmur yok.
Su şirketleri, insanlardan su kullanımlarına dikkat etmelerini istemeye başladı. Rezervler sınırsız değil ve kuraklığın ortasında içme suyunun tükenmesini önlememiz gerekiyor. Bazı su şirketleri, suyu israf eden müşterilerine ceza verileceğini bildirdi. Önümüzdeki haftalarda kendi su şirketinizden gelen mesajlara dikkat edin.
Yetkililer, bahçe hortumu yerine sulama kabı ile sulama yapılmasını tavsiye ediyor; suyun hemen buharlaşmaması için akşamları (saat 20’den sonra) sulayın; sararsa bile çimleri sulamayın (yağmur yağdığında çimler tekrar yeşerecektir); bahçenizde büyük yüzme havuzu kullanmayın; yağmur yağdığında suyu biriktirmeye çalışın.
Önümüzdeki birkaç yıl içinde, Danimarka daha fazla kuraklık yaşayacak.
Tarım risk altında. Hükümet, kuraklığın 14 gün daha devam etmesi durumunda çiftçiler için olası yardım paketlerini düşünmeye başladı. Kuraklık düşük verim hatta hiç verim alınamaması anlamına geliyor.
Enerji içeceklerine yaş sınırı getirilmesi konusuna destek artıyor: Norveç, enerji içeceklerine 16 yaş sınırı getirdiğinden bu yana çeşitli kuruluşlar, siyasi partiler ve sosyal medya fenomenleri Danimarka’da da aynısının yapılmasını istiyor.
Danimarka Gıda ve İlaç Dairesi, çocukların enerji içeceği tüketimine karşı tavsiyede bulunurken, kahve, çay veya kola içmiyorlarsa gençlerin tüketimlerini haftada bir küçük kutu ile sınırlandırmalarını öneriyor.
Andreas Mogensen altı aylığına uzaya gidecek: Danimarkalı astronot, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda altı ay yaşayacak. Bu, ISS’e ikinci gidişi. En son 2015 yılında 10 gün kalmıştı, bu kez SpaceX Falcon 9 roketi ile uzaya fırlatılacak Dragon’a pilotluk yapacak.
Danimarka’nın uzaya giden ilk astronotu. Teksas Üniversitesi’nde havacılık alanında doktorasını yapmış olan Mogensen, Vestas’ta inşaat mühendisi olarak çalışıyordu. Avrupa Uzay Ajansı’na yapılan 1000 başvuru arasından seçildi.
Punitha Kumar ile sağlık haberleri
400’den fazla hemşire halk sağlığı sektöründen ayrıldı. Yoğun çalışma programları, çok fazla vardiya, deneyimsiz meslektaşlar, hemşirelerin özel hastanelere veya Norveç’teki hastanelere geçmeyi seçmelerinin nedenlerinden bazılarıydı. Raporda düşük ücretlerden söz edilse de Kopenhag Üniversitesi doçentlerinden Nana Vaaben, maaşı artırmanın tek başına sorunu çözmeyeceğini söyledi. Araştırmalar, istihdam sorunları ve bakıma ihtiyaç duyan daha fazla insan nedeniyle Danimarka’nın 2030 yılına kadar yaklaşık 10.000 hemşire açığı olacağını gösteriyor.
Popüler diyabet ilacı Ozempic artık sübvanse edilmeyebilir. Kilo vermeye de yardımcı olduğu için hastaların tercih ettiği ilaç hasta başına aylık 1.300 DKK’ya mal oluyor ve bu büyük ölçüde vergi mükellefleri tarafından sübvanse ediliyor. Geçen yıl 80.000 vatandaş tarafından kullanılan ilaca bölge 580 milyon DKK harcadı.
Danimarka Sağlık Kurumu’na bağlı bir departman da ilaç kullanımının “önemli ölçüde azaltılması” gerektiğini vurgulayarak, ilacı kullananların daha ucuz alternatiflere geçmesi gerektiğini söyledi.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Hjørring, 13 Haziran, 14:00-16:00: Danimarka’da iş aramaya yeni mi başladınız? International House North Denmark ve Hjørring Belediyesi’nin, Danimarka’da iş aramayla ilgili bilgiler paylaşacağı ve Danimarka standartlarına göre özgeçmiş ve ön yazı yazma konusunda fikir edinebileceğiniz bu seminere katılabilirsiniz.
Kopenhag, 13 Haziran, 08:30-12:00: Bir şirket mi kuruyorsunuz? Girişimciliğin temellerine ve yeni başlayanlar için bir şirket kurarken ortaya çıkabilecek idari ihtiyaçlar ile iş geliştirme fırsatlarına dair bilgiler veren bu konuşmayı kaçırmayın.
Kopenhag, 15 Haziran, 17:00-19:00: Danimarka’da ev kiralamak veya ortak konut satın almak isteyenlere yönelik bu etkinlikte, Danimarka konut piyasası, bir konut kiralarken veya ortak konut satın alırken nelere dikkat etmeniz gerektiği konusunda bilgi edinebilirsiniz.
Çevrimiçi, 15 Haziran, 17:00: Danimarka gündüz bakım sistemine adapte olmak zor olabilir. Seçenekleriniz neler? Çocuğunuzu nasıl kaydettirirsiniz? Kreşte bir gün nasıl geçiyor? Bu gibi sorulara yanıtlar sunan bu etkinlik 0-6 yaş çocukların bakımına odaklanıyor.