Danimarka’da Geçen Hafta (06.08 - 13.08) 30. Bölüm, 2023
Toplu taşıma; Yolsuzluk; Elektrik vergisi
Başeditörden
Yabancı yanlılığı: Kısa süre önce bir abonemizden, siyasi duruşumuzun ne olduğunu soran bir e-posta aldım. Bu haber bülteni için Danimarka medyasını tararken neleri dikkate alıyorum? Cevap basit: Geleneksel bir siyasi duruşumuz yok (ne sağ ne de sol tandanslıyız). Haberlerde tek pusulamız, “yabancılar için geçerli” bilgileri, “yabancılar için olumlu gelişmeler”i ve “yabancıların Danimarka’da yaptığı olumlu işler”i bildirmek; yani genel olarak, Danimarka’da yaşayan yabancıların tarafında olacak her şey.
Danimarka Siyaseti
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Toplu taşıma şirketleri zor durumda: Sjælland’da Movia’nın tüm otobüs güzergâhlarını açık tutabilmesi için fazladan 180 milyon DKK’ya ihtiyacı var. Kuzey Danimarka’da NT 45 milyon DKK’ya, Fyn’de Fynbus 10 milyon DKK’ya ihtiyaç duyuyor. 2023’te beklenen yolcu sayısına erişilemedi. İlk olarak yolcuların az olduğu, dolayısıyla sürdürülebilirliği düşük güzergâhların (maalesef köylere giden güzergâhlar) kapatılması ve fiyatların artırılması gündeme geldi.
Yaz tatilinden sonra bazı belediyelerin toplu taşıma hatlarını çalıştırmaya devam edebilmek için gereken parayı nasıl bulacağına karar vermesi gerekecek. Kuzey Danimarka’daki birkaç belediye bazı güzergâhları kaldırmaya karar verdiği takdirde Næstved ve Holbæk belediyelerinde yerel bütçenin diğer bölümlerinden bütçe kaydırılmaya çalışılacak.
Mayıs 2023’te hükümet, kırsal alanlardaki toplu taşımanın yeniden ele alınması için bir uzman komitesi kurmuştu. Raporun 2024 sonuna kadar hazır olması bekleniyor.
Siyasi arena
Çocukların ve gençlerin sağlığı için komisyon: Çocuklar ve gençler (25 yaşına kadar) arasında memnuniyetsizlik oranlarının artması sebebiyle, hükümet tarafından bir komisyon kuruldu. Komisyonun önerdiği çözümlerin yasalaştırılması mümkün olabilir. Komisyon dört alana odaklanacak: topluluklar ve ilişkiler, erken müdahale ve önleme, cesaret ve dayanıklılık ve iyi dijital yaşam.
Danimarka, üst üste beş yıldır en az yolsuzluk olan ülke: Öte yandan, Danimarka Parlamentosu yolsuzluğu önleyecek girişimleri uygulamayı reddediyor. 2014’ten beri GRECO (Avrupa Konseyi yolsuzlukla mücadele birimi), Danimarka’nın, politikacıların yolsuzluk yapmasını önleyecek dört girişimi uygulamasını sağlamaya çalışıyor. Danimarka’da milletvekillerinin “davranış kuralları”na (etik ilkeler) uyması veya çıkar çatışması riski varsa bazı bilgileri halka açık şekilde paylaşması gerekmiyor.
GRECO’nun, yolsuzluğun önlenmesine yönelik tavsiyelerini uygulamayı reddeden diğer ülkeler Bosna-Hersek, Moldova, Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Türkiye.
Parlamento Başkanı 2021’de tavsiyelerin (seçilmiş vekillerin faaliyetleri regüle edilemeyeceği için) anayasaya aykırı olduğunu dile getirmişti: “Danimarka’da Folketing’e güven tesis eden kişilerin seçildiği bir siyasi geleneğe sahibiz. Bizde sorumluluğunuz seçmene karşıdır. Ve son olarak, herhangi bir çıkar çatışmasına göz kulak olmakta en iyi yöntem, özgür ve bağımsız bir basındır.”
Danimarka’nın yolsuzlukla mücadele için önerilen önlemleri uygulamayı reddetmesi siyasetçiler arasında bir yolsuzluk olduğunun ispatı anlamına gelmiyor.
Danimarka Ekonomisi
Temmuz’da yüzde 3,1 enflasyon: Ekim 2022’den bu yana ilk kez enflasyon oranı arttı. Haziran 2023’te enflasyon oranı yüzde 2,5 idi. Sebebi bu ay elektrik vergisinin yeniden tamamının fiyatlara yansıtılması. 2023 yılının ilk altı ayında kw/s başına 0,8 øre indirimli elektrik vergisi ödeniyordu. Şimdi ise vergi kw/s başına 69 øre daha pahalı oldu.
Temmuz’da 83.500 işsiz: İşsizlik oranı yüzde 2.8 olarak kayıtlara geçti ve bir önceki aya göre işsiz sayısı 1.200 arttı. Bu, 2021 yazından bu yana görülen en yüksek işsizlik seviyesi.
RKI sicil kaydında 173.000 kişi: Kayıt, şirketlerin ve tahsildarların, şahıslar veya şirketler faturalarını ödemediğinde kullandıkları bir listedir. Bu listeye girenlerin borç alması veya taksitle bir şeyler satın alması daha zor olabilir. 2023’ün başından bu yana sicil kaydına 2.100 kişi eklendi.
Danimarka’da pek çok kişinin (sicil müdürüne göre) “özel mali durumları çok sağlam” olsa da, daha savunmasız kişiler enflasyondan ve artan faiz oranlarından ciddi şekilde etkileniyor; faturaları zamanında ödemeleri zorlaşıyor, hatta hiç ödeyemeyebiliyorlar.
Yazlık evlerde 8,4 milyon konaklama: 2023’ün ilk altı ayında yüzbinlerce turist (hem Danimarkalı hem de uluslararası) yazlık evlerde tatil yaparak ev sahiplerine bir hayli para kazandırdı. 2019 yılının ilk altı ayına göre konaklama rakamlarında 1 milyonun üzerinde bir artış görülüyor. Rakamlar, Danimarka İstatistik Kurumu’ndan alınmıştır.
2023’ün ilk altı ayında Danimarka’daki otellerde, yazlık evlerde, kamp alanlarında ve hostellerde 16,5 milyon konaklama (yılın ilk yarısında şimdiye kadarki en yüksek toplam sayı)
5,7 milyonu yurtdışından (en çok Almanya, İsveç, Norveç, İngiltere, ABD ve Hollanda’dan) gelen turistler oluşturuyor
Tüm belediyelerin halka açık şarj istasyonları var: Elektrikli otomobiller için şarj istasyonlarının sayısı Temmuz 2022’de 6.779’dan bugün 13.641’e çıkarak bir yılda ikiye katlandı. Danimarka’da her 11 elektrikli araba için bir halka açık şarj istasyonu bulunuyor.
1,2 milyon daha az domuz: Danimarka’daki domuz nüfusu neredeyse yüzde 10 azaldı. Bugün 11 milyon domuz bulunuyor ve bu yıllardan beri en düşük rakamlardan biri. Danimarka, 2022’de Avrupa’nın en büyük beşinci domuz eti üreticisiydi.
100 yılı aşkın süredir domuz ve domuz eti üretimi, Danimarka için önemli bir gelir kaynağı. Üretimin yaklaşık olarak yüzde 90’ı ihraç ediliyor, bu nedenle Danimarka ekonomisi ve dış ticaret açısından çok önemli bir yere sahip.
Danimarka’da üretilen domuz etinin yüzde 70’inden fazlası diğer AB ülkelerine, kalan kısmı ise AB dışındaki ülkelere ihraç ediliyor.
Danimarka’da Yaşam
Nüfus 2023 yılının ikinci çeyreğinde 2.757 kişi arttı: Günümüzde toplam nüfus 5.944.145. 14.394 doğum ve 14.003 ölümün yanı sıra Danimarka’ya taşınan 18.569 ve Danimarka’dan taşınan 15.900 kişi kayıtlara geçti. Danimarka’dan başka ülkelere taşınanlara kıyasla daha çok kişinin Danimarka’ya taşınması sebebiyle nüfus artışı yaşanıyor. Danimarka’ya taşınan göçmenlerin yüzde 39’u Avrupa Birliği vatandaşı.
NATO birlikleri Danimarka’dan geçiyor: Önümüzdeki birkaç hafta, Aarhus ve Esbjerg limanlarında Amerikan ve İngiliz askerlerinin yanı sıra Amerikan askerî teçhizatı ve araçları görülecek. Çok sayıda araç ve konteynerin kamyon ve trenlerle Doğu Avrupa’ya taşınması gerekiyor. ARC Patriot, ARC Independence ve ARC Endurance isimli üç gemi, Aarhus ve Esbjerg limanlarında olacak. Nakil işlemlerinde ABD ve İngiltere’den yaklaşık 300 asker görev alacak. Danimarka, Baltık Denizi bölgesine askerî teçhizat ve asker gönderimi için bir nevi merkez görevi görüyor.
Yılda kişi başı 52 kilo et: Haftada ortalama bir kilo et tüketiyoruz. Bu rakam, resmî beslenme kılavuzlarının önerdiğinden (350 gram) üç kat fazla. Protein, çeşitli vitaminler ve mineraller açısından zengin bir kaynak olsa da bazı kanserler ile yüksek miktarda işlenmiş et tüketimi arasında kanıtlanmış bir bağlantı bulunuyor. Ayrıca et üretimi, iklim açısından da zararlı. Daha fazla bilgi edinmek için DR’nin bu videosunu izleyin.
Punitha Kumar ile sağlık haberleri
Dünyanın önde gelen insülin üreticisi Novo Nordisk, yılın ikinci çeyreğinde 19,4 milyar DKK net kâr elde etti. Popüler diyabet ilacı Ozempic ve kilo verme ilacı Wegovy’nin yüksek talep görmesi ve dünya çapındaki satışlarının bu rakama katkısı bulunuyor. Şirket, nisan ortasında açıklanan yüzde 24-30’luk artışa kıyasla yıllık satışlarda yüzde 27-33’lük bir artış öngörüyor.
Daha fazla Danimarkalı, Almanya’daki eczanelerden melatonin satın alıyor. Uyku hormonu melatonin, Danimarka’da reçeteyle satılıyor. Almanya’da takviye olarak kabul edilen ilaç reçetesiz satın alınabiliyor. DR’in görüştüğü beş Alman eczanesi, her gün Danimarkalı müşterilere melatonin sattıklarını ve müşteri sayısının son yıllarda iki katına çıktığını dile getirdi. Danimarka İlaç Dairesi, yanlış dozdan kaynaklanabilecek sorunlar nedeniyle, ilaç hakkında yeterince bilgiye sahip olmadan melatonin satın alınmamasını tavsiye ediyor. Melatonin hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Eğitim
Gençler için alkolsüz bir başlangıç: Danimarka Sağlık Otoritesi, spor salonlarına ve meslek okullarına okul partilerinde iki aylık bir alkol yasağı önerdi. En büyük sebebi Avrupa’da en çok Danimarka’daki gençlerin alkol tüketmesi. Okulların çoğu tavsiyelere uymaya karar verdi.
İklim
Petrole talep hiç bu kadar yüksek olmamıştı: Petrole olan bağımlılığı azaltmak gerekirken talep küresel düzeyde artıyor. 2023’te talep günde 2,2 milyon varil arttı ve dünya çapında her gün toplam 102,2 milyon varil tüketildi. Bu artışın yüzde 70’inin sebebi Çin, diğer büyük sebep ise hava trafiği: Her zamankinden daha fazla uçak var.
Bir varil petrol yaklaşık 159 litredir.
Araştırmacılara göre petrol gibi fosil yakıtların yakılması iklim değişikliğinin ana nedeni.
Çiçek Eriş ile kültür, din ve kraliyet haberleri
Den Kongelige Opera, açık hava etkinlikleriyle bu yıl son kez geri dönüyor. Geçen 18 yıl boyunca, Kraliyet Operası’nın verdiği yaz konserleri her yaştan izleyiciyle buluştu ve sevilen bir gelenek haline geldi. Her yıl binlerce kişi bu ücretsiz konserlerin keyfini çıkarmak için bir araya geliyor. Yaklaşan opera sezonuna ufak bir göz atmak istiyorsanız, program ayrıntılarını burada bulabilirsiniz.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Esbjerg, 17 Ağustos, 17:00-20:00: Climate Fresk, insanların iklim değişikliğini anlamasına ve bu konuda harekete geçmesine yardımcı olan uygulamalı bir atölye çalışması. Hem acemilere hem de uzmanlara yönelik bu atölyede kısa sürede çok şey öğrenebilirsiniz. İklim değişikliğinin bilimsel yönlerini öğrenmek istiyorsanız, buradan kayıt olabilirsiniz.
Odense, 7 Eylül, 17:30-20:00: Basketbol oynamak, biraz ter atmak ve yeni insanlarla tanışmak ister misiniz? O zaman DSIO Basket kulübünün etkinliğine katılmak için buradan kayıt olmayı unutmayın.