Danimarka’da Geçen Hafta (08.10 - 15.10) 39. Bölüm, 2023
Yeni reformlar - okul sistemi ve sosyal yardımlar
Başeditörden
AMIS ve Last Week in Denmark’ın hazırladığı, Europa-Nævnet tarafından finanse edilen “United in Diversity” projesine davetlisiniz. 3 Kasım-9 Aralık tarihleri arasında Danimarka genelinde dokuz etkinlik düzenlenecek. AB vatandaşlığının tanıdığı hakları öğrenebileceğiniz, çevrenizi genişletebileceğiniz etkinlik, aboneler için bir araya gelme fırsatı da tanıyor. Giriş ücretsiz.
Aarhus, 3 Kasım, 17:00 -19:00, Dokk1
Vejle, 4 Kasım, 11:00 - 13:00
Odense, 10 Kasım, 17:00 - 19:00
Kopenhag, 11 Kasım, 15:00 - 17:00 (Avrupa-Ukrayna Merkezi)
Thisted, 17 Kasım, 19:00 - 21:00
Aalborg, 18 Kasım, 15:00 - 17:00
Billund ve Esbjerg - ileriki bir tarihte kesinleşecek
Skive, 9 Aralık, 11:00 - 13:00
Yukarıdaki etkinlikler için destek çağrısı: Odense ve Kopenhag’daki etkinlikler için fotoğrafçı (etkinlik başına bütçe: 1000 DKK); yukarıda sayılan tüm bölgeler için maksimum 30 dakikalık bir performans için sanatçı (canlı müzik, komedyen, dans vb. - etkinlik başına bütçe: 1000 DKK); yiyecek veya atıştırmalık sağlayacak yerel bir işletme aranıyor (etkinlik başına bütçe: 3000 DKK). Yukarıdakilerden herhangi biri için başvurularınızı amis.aalborg@gmail.com (Sophie) üstünden yapabilirsiniz. Not: Etkinliklerin gerçekleştirilmesi için gönüllüler de arıyoruz.
Davet kampanyasının durumu: İlk hafta 500 yeni aboneye ulaştık. Hedefimize 27.500 abonemiz kaldı. Şu ana kadar tüm lider tablolarında ilk 5: Toshali (51 abone); Tilla Bezdan (32 abone); Makhin A. (29 abone); Karli Winters (23 abone) ve Can Değer (23 abone). Yarışma sonunda ilk 3’e girenlere, sponsorumuz Bloomtree Technologies’in sağladığı Dell XPS 13 9370 (birincilik ödülü), Microsoft Surface Pro 6 (ikincilik ödülü) ve HP Elite Monitor (üçüncülük ödülü) verilecek. Ayrıca kazandırdığınız abone sayısına bağlı olarak Bloomtreeit.dk’den indirim (2 abone için %5 indirimden 50 abone için %30 indirime kadar) ve harika LWID ürünleri alabileceğinizi de unutmayın. Yarışma 29 Ekim’de sona erecek.
Yarışmaya nasıl katılabilirim?
Mavi renkli “Refer a friend” (Bir arkadaşa öner) düğmesine basın. “Lider tablosu” sayfasına yönleneceksiniz; bağlantıyı sayfanın ortasında bulabilirsiniz.
“Copy Link” (Bağlantıyı Kopyala) düğmesine basın ve bağlantıyı tanıdıklarınızla paylaşın.
Birisi abone olmak için bu bağlantıyı her kullandığında bir yönlendirme alırsınız. İlerlemenizi gerçek zamanlı olarak liderlik tablosunda takip edebilirsiniz.
Bağış: Davet kampanyası sponsoru Bloomtree Technologies, Aalborg’daki ofisimize donanım bağışında bulundu. Onların katkıları sayesinde gönüllülere yönelik beş çalışma alanı kurmayı başardık. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Danimarka Siyaseti
Yeni Kanun ve Düzenlemeler
2025’ten itibaren sosyal yardımlara (kontanthjælp) yeni koşullar ekleniyor: 1 Ocak 2025’ten itibaren, kontanthjælp alanlar çalışmak zorunda olacak. Dolayısıyla belediye kontanthjælp alan kişiyi toplum yararına çalışmaya gönderebilecek ve kişi bunu reddedemeyecek (reddederse sosyal yardımları kaybedecek). Hükümet, çalışma zorunluluğundan 22.000 kişinin etkileneceğini söylüyor.
İki şartı yerine getiren kişiler bu durumdan muaf olacak: Son 10 yılın 9’unda Danimarka’da yaşamış olmak ve son 10 yılda en az 2,5 yıl tam zamanlı çalışmış olmak.
Liberal Alliance’ye göre teklif, 170 milyon DKK’ya mal olacağı ve işgücü piyasasına yalnızca 300 tam zamanlı kişi ekleyeceği için “sembolik siyaset”ten başka bir şey değil.
Temmuz 2025’ten itibaren sosyal yardım sistemine reform: Parlamentoda çoğunluk kontanthjælp sisteminde reform yapılmasını kabul etti. Üç farklı sosyal yardım oranı getirilerek (asgari 6.553 DKK, temel 6.955 DKK ve azami 12.064 DKK) sistem basitleştirildi. Örneğin, çalışma zorunluluğu olan kişiler yalnızca asgari orana hak kazanacak. Ayrıca 225 saat kuralı (sosyal yardımlardan yararlanabilmek için gereken minimum çalışma saati) ile danskbonus da kaldırılacak.
Yüksek orandan yararlanmak için ya 30 yaşını doldurmuş olmanız ya da 25 yaşını doldurmuş ve en az 2,5 yıl çalışmış olmanız gerekiyor. Yabancıların yüksek orandan yararlanması için son on yılın dokuzunda Danimarka’da yaşamış olması ve en az iki buçuk yıl çalışmış olması şartı aranıyor.
Üç oranın yanı sıra ekstra ayrıntılar bulunuyor: Çocuğunuz varsa çocuk başına 2.687 DKK; 24 yaş altı çocuksuz gençler 1000 DKK; 24 yaş altı ve çocuklu gençler 2.500 DKK; asgari veya temel oranı alan ve tek başına yaşayan ebeveynler 1.581 DKK alacak.
Asgari oran, SHO avantajlarının (selvforsørgelses- og hjemrejseydelse og overgangsydelse) yerini alacak.
Konut desteği (boligstøtte) ayda maksimum 350 DKK olacak. Sosyal yardım alan ailelerin çocuklarına ayda 450 DKK tutarında boş zaman bonusu (fritidstillæg) getirilecek. Sosyal yardım alan aile üyelerinden 18 yaş altı kişilerin reçeteli ilaç masraflarının tamamı devlet tarafından karşılanacak.
Asgari veya temel oranı alıyorsanız, sosyal yardım haklarınız azalmadan 5000 DKK’ya; yüksek orandaysanız, sosyal yardım haklarınız azalmadan 2500 DKK’ya kadar kazanabileceksiniz.
Sosyal yardım alan ailelerde 38.600 çocuk bulunuyor. Sosyal yardımlardan yararlanan kişilerin yüzde 33’ü “Batılı” değil. “Batılı olmayan” kadınların yüzde 40’ı sosyal yardımlardan yararlanıyor. Hükümetin gözünde “batılı olmayan”; Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda dışından gelen insanları tanımlıyor.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Avrupa Birliği dışından vaizler Danimarka’ya girmekte zorlanıyor: Aarhus’ta bulunan Grimhøjmoskeen’de bir imamın, kadınların taşlanması ve çocukların şiddete maruz bırakılarak yetiştirilmesi hakkında olumlu sözler söylediğini gözler önüne seren 2016 yapımı bir belgeselden sonra “Vaiz Yasası” uygulamaya konmuştu. O tarihten bu yana din görevlilerinin Danimarka’ya girişi son derece zorlaştırılmıştı. Bunun sonucunda bir İngiliz Katolik rahibi Faroe Adaları’nı terk etmeye karar verdi.
Danimarka’da bir kiliseyi veya kuruluşu misafir olarak ziyaret etmek ve orada dua etmek isteyenlerin çalışma iznine başvurması gerekiyor.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Devlet okulu sisteminde reforma yönelik 35 öneri:
Okul müfredatına, “Eğitim ve işler” adlı yeni bir konu eklenmesi ve bu konunun işlendiği süreçte öğrencilerin staj yapması;
Haftada 30 dakika daha az eğitim - anaokulundan 9. sınıfa kadar toplam 190 saat;
İki kat fazla “seçmeli ders” ve uygulamaları seçmeli derslerde dikiş, gıda bilimi, kodlama ve robotik gibi daha geniş konular;
Tarihin “seçmeli” ders olması ve yalnızca Danca ile Matematik derslerin zorunlu kalması;
Öğretmenlere ve okul liderlerine daha fazla özgürlük - Gerekliliklerin yüzde 90’ının kaldırılması;
Ebeveynlerin “skolebestyrelsen” (okul yönetim kurulu) üzerinde daha fazla etkisi olması (örneğin, günde 45 dakika zorunlu spor yapılmalı mı, okulda ödev desteği olmalı mı gibi konularda alınacak kararlarda);
8. ve 9. sınıf öğrencilerine okula gitmek yerine haftada 2 gün bir şirkette staj yapma seçeneği sunulması. Ayrıca haftada 2 gün meslek öğrenebilecekleri bir meslek okuluna gitmeyi de seçebilirler.
Daha iyi laboratuvarlara, atölyelere ve uygulamalı seçmeli derslerin yapılabileceği odalara 2,6 milyar DKK yatırım.
Okul birliklerinin, yerel işletmelerin veya yerel derneklerin temsilcilerini de kapsayacak şekilde genişletilmesi.
2025’ten itibaren daha yüksek dizel vergisi: Hükümet, dizel vergisini litre başına 50 øre artırmayı teklif etti. Aynı zamanda dizel araç sahiplerinin ödediği dengeleme vergisi (udligningsafgiften) düşürülecek. Yani arabaya sahip olmak ucuzlarken, depoyu doldurmak pahalanacak. Öneri hâlâ teklif aşamasında ve ne zaman anlaşmaya varılacağı belli değil.
Siyasi arena
Kıyı bölgelerindeki sosyal demokrat belediye başkanları, ovalarda ekili alanların zorla kamulaştırılmasını istiyor: Danimarka’nın sahile yakın sularında oksijen tükenmesi, kıyı belediyelerinin belediye başkanlarını endişelendiriyor. Oksijen tükenmesinin ana nedenlerinden biri, ovalarda (bataklıklar, dereler, çayırlar, sulak alanlar) yapılan tarım kaynaklı nitrojen emisyonları. 171.000 hektarlık ova kurutuluyor ve işleniyor. Hükümet, ovalardaki ekili alanı 2030 yılına kadar 71.000 hektara düşürmeyi hedefliyor. Şu anda çiftçilerin ovada tarımdan vazgeçmesi gönüllülük esasına dayanıyor. Ancak sosyal demokrat belediye başkanlarına göre gönüllülük süreci çok uzun zaman alacak, çünkü şu ana kadar sadece 187 hektar alan geri verildi ve zorla kamulaştırma uygulanması gerekiyor.
İsrail ile Hamas arasındaki savaş nedeniyle hükümet, Filistin’e yönelik kalkınma yardımlarına ara veriyor: Danimarka, 2023 yılı için Filistin’e kalkınma ve insani yardım için 235,5 milyon DKK harcamayı planlamıştı. Şu ana kadar insani yardıma (acil ve temel hizmetler) 115 milyon DKK, kalkınma projeleri uygulayan Danimarka STK’larına ise 25,8 milyon DKK harcandı. Kalkınma projelerine ayrılan 72 milyon DKK durdurulacak. Sağ partiler (Venstre - Liberaller, Liberal Alliance, Konservative, DF, DD ve NB) Filistin’e yönelik yardımların durdurulmasını istiyor.
Danimarka Ekonomisi
Ocak 2022’ye kıyasla, iki yetişkin ve iki çocuktan oluşan ortalama bir ailenin yıllık ev harcamaları 40.000 DKK daha fazla. Nordea tarafından hazırlanan bir rapora göre, son bir buçuk yılda ortalama bir ailenin ev masrafları (market, benzin, elektrik, ısınma) daha pahalı hale geldi. Mortgage kredisi olan ev sahipleri de faiz oranlarına daha fazla harcama yapıyor (örneğin, 2 milyon DKK F3 mortgage kredisi olan bir ev sahibi, 31.080 DKK daha fazla ödüyor).
Enflasyon 32 ayın en düşük seviyesinde: Eylülde yüzde 0,9 enflasyon oranı kaydedildi. Ancak satın alma gücünde artış görmek için deflasyona ihtiyaç var. Bunun için enflasyon oranının yüzde 0’ın altına düşmesi gerekiyor.
Danimarka’nın GSYH’si 2023’te yüzde 1,7 artacak: Son birkaç yılda yaşanan tüm krizlere rağmen Danimarka ekonomik olarak büyüyor. Bunun temel sebebi ilaç endüstrisi (ilaç endüstrisi olmasaydı Danimarka’da durgunluk yaşanacaktı). İnsanlar daha az harcadığı için şirketlerin çoğu sıkıntı çekerken, ilaç sektörü yurtdışına satış yaparak büyüyor.
Ekonomik büyümenin bir sonucu olarak, hazinede fazladan dokuz milyar DKK bulunuyor. Vergi gelirlerinden kamu harcamalarının çıkarılmasıyla elde edilen bu fazlalığa dair Maliye Bakanlığı’nın ilk değerlendirmesi 55 milyar DKK’ydı. Ekonomi Konseyi bu rakamı 64 milyar DKK olarak revize etmişti. Şimdi herkesin aklındaki en büyük soru bu paranın nasıl harcanacağı.
Danimarka ekonomisinin önümüzdeki yıllarda yavaşlaması bekleniyor: 2024’te yüzde 1,3; 2025’te yüzde 0,6 ve 2030’da yüzde 1,1 ekonomik büyüme olacağı değerlendiriliyor.
Danimarka’nın önde gelen ekonomistlerine göre haftalık 34,5 saatlik kısa çalışma sürdürülebilir değil: Ekonomi Konseyi, daha az çalışmak istiyorsak ya daha yüksek vergi ödememiz ya da daha az sosyal yardım almamız gerektiğini dile getirdi. Nitelikli iş gücünde ciddi oranda eksiklik olsa da, daha fazla insan yarı zamanlı iş bulmayı hedefliyor. Uzun vadede kamu finansmanı insanların daha az çalışma saatinden ciddi şekilde etkilenecek.
Doğalgaz fiyatları yine artıyor: Şu anda Avrupa’nın doğalgaz stokları dolu olsa bile, Avrupa’nın doğalgaz piyasalarında tedirginlik yaratmak kolay. Gazze ve güney İsrail’deki silahlı çatışmalarla bağlantılı olarak İsrail’in Tamar gaz sahasını kapatmasının bir sonucu olarak doğalgaz fiyatlarında yüzde 25 oranında artış görülüyor. Sahanın kapatılması yüzünden Mısır, İsrail’den daha az doğalgaz alabilecek, dolayısıyla Mısırlılar Avrupa’ya daha az sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihraç edebilecek.
Danimarka’da Yaşam
Danimarka’da yeni “bayrak günü”: 15 Ekim, Danimarka’daki “bayrak günleri” listesine eklendi. Bu tarih, Prens Christian’ın doğum günü ve 18’inci doğum günüyle bağlantılı olarak bu gün resmî bayrak günü ilan edildi. Otobüslerde ve devlet binalarının önünde veya üstlerinde bayrakların görülebileceği bayrak günlerinin tam listesine buradan ulaşabilirsiniz.
Kopenhag’da okullarda ve kreşlerde kırmızı et tarih oluyor: Yerel yetkililer, Ağustos 2024’ten itibaren okul ve kreşlerde kırmızı etin kaldırılmasına karar verdi.
Kopenhag Belediyesi, Evsiz Hakları Bildirgesi’ne katılıyor: Evsiz Hakları Bildirgesi 11 temel hakkı özetliyor: barınma hakkı, acil durumlarda barınma hakkına erişim, kamusal alanı kullanma ve serbestçe hareket etme hakkı, eşit muamele, posta adresi, temel sıhhi olanaklar, acil durum hizmetleri, oy kullanma, veri koruma, mahremiyet ve hayatta kalmak için yasalar çerçevesinde gerekli eylemleri gerçekleştirme hakkı.
Punitha Kumar ile sağlık
Hükümet gelecek yıldan itibaren psikiyatriye yıllık 500 milyon DKK ek yapacağını duyurdu: Bu, daha profesyonelin işe alınması ve tedaviye daha iyi ve daha hızlı erişim sağlamak için kullanılacak. Önerilerin bazıları şu şekilde:
Belediyelerin ruh sağlığı sorunları olan çocuk ve gençlere yönelik erişilebilir bir hizmet sunması ve bekleme sürelerinin önemli ölçüde azaltılması.
Otizmli çocukların Nordjylland’de tedavi için bekleme süresi 78 hafta.
Çocuk ve gençlerin tedavilerini tamamladıktan sonra nüksü önlemek için takibine daha fazla kaynak.
7/24 psikiyatrik acil yardım hattı.
Erkeklerin ruh sağlığı: 10 Ekim Dünya Ruh Sağlığı Günü ile bağlantılı olarak, erkekleri hedef alan “En Af Os” (Bizden Biri) adlı yeni bir ruh sağlığı kampanyası başlatıldı. Birim başkanı Niels Sandø erkeklere göre daha fazla kadın kaygı ve depresyon yaşadığı, ancak psikiyatri acil servisleriyle temasa geçen erkeklerin sayısının daha fazla olduğu, zihinsel sorunlarının, ciddi bozukluklara dönüşmeden önce zamanında tespit edilmediğini, aynı zamanda dışlanma riskinin de yüksek olduğunu dile getirdi. Daha fazla bilgi için burayı tıklayın.
DR raporu, ilk kez anne olan kadınların, doğum sırasında rahim yırtılması gibi sorunlar yaşama oranının arttığını ortaya çıkardı: Geçen yıl doğum yapan annelerin yüzde 5,4’ünde rahim yırtılmasının yanı sıra anal sfinkter yaralanmaları görüldü. 2021 ve 2020’de ise oran sırasıyla yüzde 4,9 ve yüzde 4,6’ydı.
İklim
32 yeni enerji parkı (güneş hücreleri veya rüzgâr türbinlerinin bulunduğu alanlar): Gelecekte bir enerji parkına komşu olup olmayacağınızı görmek için bu haritayı kontrol edebilirsiniz. Danimarka, 2030 yılına kadar karada üretilen yenilenebilir enerjiyi dört katına çıkarmak istiyor. Bunun için 150’den fazla yeni enerji parkı inşa edilmesi planlanıyor. Enerji parklarına komşu olanlara tazminat verilecek.
Vejle ile Aarhus arasındaki E45 kenarına 46 km’lik böcek koridoru: Ulaştırma bakanının duyurduğu eşsiz biyolojik çeşitlilik projesinde böcekler için bazı yerlerde dar ama hiçbir şekilde kesilmeyen, sürekli bir koridor yapılacak. Bu, ağaçların, çalılıkların ve örtücü bitkilerin (çiçekli bitkilerin ışığını kesen solmuş bitkilerden oluşan kalın “halı”) temizlenmesi, yol kenarlarına ölü ağaçların (“böcek otelleri”) yerleştirilmesi ve böceklerin gelişebileceği bitki örtüsü oluşturulması anlamına geliyor.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Kopenhag, 19 Ekim, 18:00-20:00: Danimarka’ya yeni mi taşındınız? Öyleyse Danimarka kültürünü öğrenebileceğiniz ve Danimarka’ya ilk adımınızı kolaylaştırabilecek bu etkinlik tam size göre.
Aarhus, 21 Ekim, 10:00–12:00: Her ay düzenlenen, ebeveynleri ve çocukları bir araya getirmeyi amaçlayan “Fun Day” etkinliklerine katılmak istemez misiniz? Her ayın teması farklı ve bu ayki etkinlik Cadılar Bayramı temalı mini golf.
Aarhus, 25 Ekim, 10:00-12:00: “Aarhus’taki Aileler”, çocuklar oynarken ailelerin bir araya gelmesi ve ağ kurmasını hedefleyen bir girişim. Bu etkinlik her yaştan çocuklar (ve ebeveynleri) için ve sosyalleşmek için mükemmel bir fırsat.
Uluslararası Medyada Danimarka
Danimarka’ya taşınan 30 yaşındaki Amerikalı öğretmen - lüks bir dairede yaşamak için ayda 2.100 dolar ödüyor ve “çok daha mutlu” (CNBC)
Danimarka, Hollanda ve ABD; Ukrayna hava kuvvetlerinin oluşturulmasına öncülük ediyor (Reuters)
Andreea Bianca Pascalau Buza ile 2023 Hisse Oyunları
SAS macerası devam ediyor
Artık SAS hisselerinin değersiz olduğunu (2024’ün 2. çeyreğinde listeden çıkarılacaklar), insanların hisseleri satacağını ve paralarının bir kısmını vergi kesintileri yoluyla kurtarmaya çalışacağını düşünebilirsiniz. Bu bazıları için doğru olsa da, SAS’in "risk alanlar" arasında oldukça popüler olduğu görülüyor. Sadece geçen hafta değeri (9-13 Ekim) yüzde 136 oranında arttı. Ancak hâlâ düşüşten önceki değerine yakın değil.
Birkenstock halka açıldı
11 Ekim tarihinde şirket New York Menkul Kıymetler Borsası’nda halka açıldığından beri Birkenstock’un hisselerini satın almak mümkün. 46 dolardan piyasaya sürüldükten sonra hafta boyunca düşerek Cuma günü 36,38 dolardan haftayı kapandı.
Fiyatlar sıklıkla düştüğü için halka yeni açılan bir şirketin hisselerinin satın alınmaması sıklıkla tavsiye edilir.
Çocuk tasarrufları
Danimarka’da yaşayan yabancı bir ebeveyn misiniz? Ya da çocuk sahibi olmayı mı planlıyorsunuz? Size iyi haberlerim var :) moneylikealocal.dk adresinde, çocuğunuzu Danimarka’da finansal başarıya hazırlamak için bilmeniz gereken tüm temel bilgileri içeren uzun bir rehber yayınladım. Kılavuzda børneopsparing, forældrekøb, hediye kuralları, vergiler gibi konular yer alıyor. Kılavuzu buradan indirebilirsiniz (haber bültenine abone olmanız gerekiyor, ancak bülteni almak istemiyorsanız ilk bülteni aldıktan sonra aboneliğinizi iptal edebilirsiniz).
Ebeveyn olsanız da olmasanız da yatırımlar, ev sahipliği, krediler, tasarruf ipuçları ve daha fazlası hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız moneylikealocal.dk Instagram hesabımı takip edebilirsiniz.