Danimarka’da Geçen Hafta (12.11 - 19.11) 44. Bölüm, 2023
Alkol ve nikotin için yeni kurallar, Elektriksiz yaşam, Stres
Başeditörden
Danimarka'daki buluşma etkinliklerimize buradan kaydolabilirsiniz. 3 Kasım ile 9 Aralık tarihleri arasında Danimarka’nın farklı yerlerinde dokuz tane buluşma etkinliği düzenliyoruz. Haklar ve fırsatlar, eğlence, networking, yiyecek ve içecek ve abonelerimizle sohbet. Katılım ücretsizdir.
Sonraki buluşmalarımız Esbjerg (3 Aralık, 15:00-17:00, Torvegade 23, 6700 Esbjerg), Billund (3 Aralık, 11:00-13:00) ve Skive’da (9 Aralık, 11:00-13:00, Jægervej 12, 7800 Skive) gerçekleşecek.
Sitemiz lwid.dk'deki yeni makaleler: Danca Gırtlak Yapısına Alışmak için 11 Kural (Juan Alvarez); Danimarka’da Maaş Müzakereleri Rehberi (Claudia Bednorz); Danimarka'da Yaşamak: Avrupalı olmayanlar için bir rehber (Bölüm I) (Maria Fuentes); Kopenhag Feminist Forumu (Sabine Anna Irbe) ve Yaşlı Ukraynalılar için Sosyal Kulüp (Natalia Mospan).
Türkçe editöründen
Bu haftaki bülteni sizlerle buluşturan kişi, normalde Türkçe edisyonun redaksiyonundan sorumlu olan Mehmet Can Türk :) İyi okumalar dileriz!
Danimarka Siyaseti
Yeni yasa ve düzenlemeler
Danimarka'daki film endüstrisini kurtarmak için yıllık 622 milyon DKK (2024-2027): Parlamentodaki çoğunluk, krizden etkilenen film endüstrisine cankurtaran halatı uzatmaya karar verdi. Bu, son yirmi yılda Danimarka filmlerine yapılan en büyük kamu yatırımı.
Ayrıca, internet üzerinden yayın hizmetlerinden alınan kültür vergisinden toplanan yıllık 98 milyon DKK, Danimarka'da üretilen film, belgesel ve dizilere gidecek.
Sinemalarda satılan biletlerin yüzde 29'unun Danimarka'da çekilen filmlere ait olması gerekiyor.
Danimarka'da çekilen ve en çok izlenen 10 filmin ortalamada en az 250.000 bilet satması bekleniyor.
Danimarka sinemasının ilk dönemlerinde çekilen filmler dijital ortama aktarılacak ve halkın erişimine sunulacak.
Danimarka'da çekilen 8-10 tane uzun metrajlı film ve 10-12 belgeselin uluslararası film festivallerinde her yıl temsil edilmesi gerekiyor.
Belediyeler bölgesel film fonları kurabilecek ve her biri devlet hibesinden 27 milyon DKK alacak. Belgesel film festivali CPH:DOX, konsepti Danimarka genelinde genişletmek için fon alacak.
Gençlerin tütün, nikotin ve alkol kullanımını azaltmaya yönelik tedbir planı: Hükümet, parlamentodaki çeşitli partilerle birlikte gençler arasında tütün, nikotin ve alkol kullanımına karşı bir tedbir planı uygulamaya karar verdi.
Nikotin ürünlerinin fiyatı artırılacak. Yetişkinlerin 18 yaşın altındaki gençlere nikotin ürünleri satın alması yasa dışı hale geldi. Yetkililer, reşit olmayanlara nikotin ürünleri satan sosyal medya sayfalarının sahiplerini ziyaret edecek. Nikotin ürünlerinin aroması sadece tütün veya mentol olacak. Sigara içmenin yasak olduğu yerlerde elektronik sigara da yasak olacak.
16-17 yaş arası gençler, yalnızca yüzde 6'ya kadar alkol içeren içecekleri (daha önce yüzde 16,5 idi) satın alabilecek ve saat 22'den sonra gece hayatının aktif olduğu bölgelerde alkol alamayacak. Yetişkinlerin, 18 yaşın altındaki gençlere satmak üzere yüzde 6'nın üzerinde alkollü içecek satın alması yasa dışı hale geldi. Marketlerde alkollü ürünlere ulaşmanın daha zor olması isteniyor. Gençlere yönelik alkol tüketilmeyen topluluklar ve gençlik programları teşvik ediliyor.
Danimarka Güvenlik Ajansı, mağazalardaki kontrol sayısını artırmak için (yaş şartına uyup uymadıklarını tespit etmek için) fazladan 15 milyon DKK alacak. Artık yasa dışı nikotin ürünlerine (örn. kullan-at e*sigaralar) el koymalarına izin verilecek. Kurallara uymayan mağazalara 50.000 DKK para cezası. Üç ceza alan işletmeler tütün, nikotin veya alkol ürünleri satma hakkını tamamen kaybedecek.
Danimarka Güvenlik Ajansı’nın, 2025'ten itibaren kuralların uygulanıp uygulanmadığını denetlemek amacıyla satıl yapan işletmelere 15-17 yaş arası "gizli müşteriler" göndermesine izin verilecek.
Danimark vatandaşlığı, entegrasyon ve göç yasaları
DF (Dansk Folkeparti) neden sağcı bir parti olduklarını hatırlattılar: DF'den bir milletvekili Ulaştırma Bakanı'na şu soruyu yöneltti: “Şoförlerin çoğunluğunun göçmen kökenli olması nedeniyle taksiye binme konusunda rahat olamayan kadınların güvenliğini nasıl sağlayacaksınız?”. Moderaterne'den (Ilımlılar) bir sözcü ise, bu sorunun, farklı etnik kökene sahip taksi şoförlerinden korkmamız gerektiği fikrini besleme amacı taşıdığını ifade etti.
Ulaştırma Bakanı ise, "Kadınlar, şoför kim olursa olsun, Noel yemeğinden sonra evlerine taksiyle güvenle gidebilirler." şeklinde cevap verdi. Bu nedenle bazı şoförlerin dışlanmasına izin verecek şekilde bir mevzuat değişikliği yapmayı planlamıyor ve ekliyor: “İnsanları etnik gruplara ayıracak hiçbir şey yapmayacağım. Bu hiç mantıklı değil."
Bir DF (Dansk Folkeparti) üyesini Danimarka vatandaşlık komitesi başkanı olarak atarsanız ne olur: Sırf vatandaşlık başvurusunu reddedebilecek bir şey bulmak için kanunları çiğnemeye hazır olan, aşırı hevesli bir politikacıyla karşılaşırsınız. Mikkel Bjørn, Göçmenlik ve Entegrasyon Bakanlığı'na vatandaşlık başvuru sahipleriyle ilgili 53 kez soru yöneltti; bunların 12'si başvuranların Facebook profilinde bulduğu şeylerle ilgiliydi. Bunu yaparken, genel idare kanununu, Kamu Yönetimi Kanununu ve GDPR düzenlemelerini çiğnedi.
Danimarka Vatandaşlık Yasası (başvuru sahiplerine vatandaşlık hakkı verir) yılda iki kez çıkarılır.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Dijital güvenliğimizi daha ciddiye almanın zamanı geldi: Bu yıl mayıs ayında meydana gelen bir siber saldırı, eğer son anda önlenmeseydi 100.000 kişiyi elektriğe veya ısınmaya erişimden mahrum bırakabilirdi. Altyapımıza yönelik siber saldırılar son birkaç yılda ciddi oranda arttı ve her geçen gün daha da güçlendiğini görüyoruz. Güvenlik uzmanları hükümetten, elektrik şebekemize yapılan başarılı bir siber saldırının ardından başa çıkmak için ulusal bir strateji oluşturmasını istiyor. Vatandaşlarını uzun süreli elektrik kesintileriyle nasıl başa çıkabilecekleri konusunda eğiten ve hazırlayan İsveç’teki benzer bir çalışmaya işaret ediyorlar.
İnsanların daha bilinçli olmasını sağlamak ve onları daha uzun süre elektriksiz kalmaya hazır hale getirmek için ülke genelinde elektriği 24 saatliğine kesmek iyi bir fikir olabilir.
Bu tür durumlara hazırlanmak için Acil Durumlara Müdahale Derneği'nin düzenlediği '3 günde hazırlanın' kursuna katılabilirsiniz. Kurs ücretsizdir. (maalesef yalnızca Danca - ancak şahsen olduğu için çeviri isteyebilirsiniz)
Pek çok parti, Danimarka'daki kritik altyapıyı korumakla görevli yeni bir bakanlık kurulmasını istiyor.
Danimarka Ekonomisi
Danimarka İstatistik Kurumu’nun rakamlarına göre kadınlar erkeklerden ortalama yüzde 12,3 daha az maaş alıyor: Eşitlik Bakanı, kadınların ve erkeklerin aynı maaşı almasını sağlayacak mevzuatın halihazırda mevcut olduğunu ve sorumluluğun şirketlere ait olduğunu söylüyor. Şirketlerde kültürel bir değişime ihtiyaç var.
Kadın ve erkek arasındaki maaş farkı son 15 yılda giderek azaldı (2008’e kıyasla yüzde 15,6 düşüş).
2024 yılı için vergi ön beyanlarınızı (forskudsopgørelser) kontrol etme zamanı: Gelecek yılki gelir beklentinizi biliyorsanız, gerekenden daha az ya da daha çok vergi ödememek için vergi ön beyannamenizde değişiklik yapabilirsiniz. Bu sene yeni bir detay olarak, konut verginizi (boligskat) de vergi ön beyanında görebilirsiniz. Çünkü artık konut vergisi, yılda iki kez ödenmek yerine, vergi kesintileriniz yoluyla aylık olarak ödenecek. Temel olarak, bir konutunuz varsa vergi muafiyeti tutarınız (fradrag) azaltılacak.
İşe ulaşımdan dolayı oluşan yol masraflarınıza dair vergi kesintisini vergi ön beyanına eklemeyi unutmayın. Evinizle işiniz arası mesafe 12 km'den fazla ise (toplamda işe gidiş-dönüş mesafesi 24 km'den fazla) ulaşımınız için vergi muafiyetinden faydalanabilirsiniz. (vergi ön beyanındaki 417 numaralı alan)
Ayrıca krediniz varsa ve faiz oranlarında artış yaşadıysanız bunu 481 ve 483 numaralı alanlara bildirebilirsiniz. Bu sayede aylık vergi muafiyetinizi artırabilirsiniz.
Stresin toplumumuza yıllık maliyeti 16 milyar DKK'dan daha fazla: Elimizdeki son istatistikler (2021'den itibaren) Danimarka'daki her 7 kişiden birinin (yüzde 14,29) stresten etkilendiğini hissettiğini gösteriyor. 2010'dan 2021'e kadar stresten etkilenen insanların oranı yüzde 8,5 arttı.
Stresten etkilenen insan oranının en yüksek olduğu meslekler: engelli ve yaşlı bakımı (yüzde 19,4), üniversite ve araştırma (yüzde 18,8), kamu yönetimi (yüzde 18,2); restoran ve barlar (yüzde 16,4), marketler (yüzde 16,3), bankalar ve sigorta şirketleri (yüzde 16), hastaneler (yüzde 15,5), çocuk bakımı (yüzde 15,1).
Stresten etkilenen insan oranının en düşük olduğu meslekler: plastik, cam ve beton fabrikaları (yüzde 8,4), kiliseler (yüzde 9), enerji şirketleri (yüzde 9), bahçecilik (yüzde 10,1), polis (yüzde 10,7).
Danimarka’da Yaşam
Stresle başa çıkmak için doktor tavsiyesi: Belirtiler baş ağrısından kalp çarpıntısına, hafıza problemlerinden depresyona kadar geniş bir skalada görülür ve kişiden kişiye değişir. Ancak çok stresli olduğunuzda kendiniz gibi hissetmek zor olabilir. Stresin en bariz en iyi belirtisi geceleri kötü uyumanızdır. İyi uyuyan, stresli insan neredeyse yoktur. Çoğu insan stresli olduklarında sinirlenirler. Çabuk öfkelenirler ve ruh halleri hızlıca değişir. Bazıları ise bu öfkeyi içine yöneltir ve biraz depresif hale gelebilir.
Stresli olduğunuzda bu durumu başkalarıyla konuşun. Kendinizi stresli hissettiğinizde, bazen sebebin tam olarak ne olduğunu bulmak zor olabilir.
Yükümlülüklerinizi önceliklendirin: Stresli insanlar genellikle olaylara gözden geçirme yetilerini kaybederler ve önemli görevlere öncelik vermekte zorlanırlar. Örneğin öncelik sırasına göre bir liste yapabilirsiniz, böylece enerjinizi ilk önce en önemli şeye harcarsınız.
Zamanınızı sevdiğiniz bir şeyi yaparak geçirin. Bunalsanız bile, sevdiğiniz şeylere öncelik vermek önemlidir. Boş zamanınızı sizi memnun eden, keyif veren bir şeye ayırmalısınız.
Formda kalın - Stres söz konusu olduğunda da formda kalmak genellikle iyi bir fikirdir. Fiziksel aktivite stresi kısmen önlemeye yardımcı olur.
Stres hali devam ederse profesyonel yardım almalısınız.
1 Ekim'den itibaren Kopenhag, Frederiksberg, Aarhus, Odense ve Aalborg'da partikül filtresi olmadan araç kullanamayacaksınız: 2009'dan daha eski dizel otomobillerde genellikle partikül filtresi bulunmadığından bu araçlar özellikle etkileniyor. Sadece altı hafta içinde 4.812 ceza verildi. Yasağa uymamanın cezası 1.500 DKK. Bu kategoriye giren bir arabanız varsa, gereksinimleri karşılamak için aracınıza bir parçacık filtresi taktırmanız gerekiyor. Yasalara uyup uymadığınızı denetlemek için plakanızı kontrol eden ve otomatik olarak ceza kesen kameralar aktif durumda.
İnternet sitelerindeki (örn: bilbasen.dk) dizel araçların fiyatları, sahipleri araçları elden çıkarmak istediği için önemli ölçüde düşüyor.
Bir Discovery TV dizisinin verdiği ilham üzerine, eski bir mahkum iş hayatına atılmaya karar verdi: Aabenraa'dan Mohamed El-Rifai'nin hikayesini okuyun. Mohamed, bugün 2,8 milyon DKK ciroya sahip olan MV Strip şirketini kurmayı başardı. Şirketi, annesinin çektiği 46.000 DKK tutarındaki kredi ile bir kumlama makinesi alarak kurmuştu.
Punitha Kumar ile sağlık
Sex & Samfund, geçen yıl 15 ila 29 yaşındaki kişiler arasında 35.687 klamidya vakasının kaydedildiğini açıkladı. Devlet Serum Enstitüsü (Statens Serum Institut - SSI) kıdemli doktoru Steen Hoffmann, güvenli seks savunuculuk grubuyla iş birliği içinde Ritzau'ya şunları söyledi: "Klamidya, Danimarka'da cinsel yolla bulaşan en yaygın bulaşıcı hastalıktır ve tespit edilen klamidya vakalarının sayısının izlenmesi, önlem alınabilmesi için çok önemlidir. SSI bu nedenle bu önemli verileri her yıl topluyor.” 2021'de klamidya test oranı yalnızca yüzde 15'ti. Geçen yıl bu oran yüzde 1 arttı. Tamamı Jylland'da bulunan ve en fazla klamidya vakasına sahip ilk 5 belediye şu şekilde: Aalborg (yüzde 41,9), Syddjurs (yüzde 40,8), Esbjerg (yüzde 40,7), Holstebro (yüzde 38,9) ve Århus (yüzde 38,6).
Şu anda sadece dokuz belediye hem klamidya hem de bel soğukluğu için evde ücretsiz testler sunuyor. Bu belediyeler; Frederiksberg, Gentofte, Hillerød, Høje-Taastrup, Ishøj, Kolding, Kopenhag, Ballerup ve Lolland'dır. Daha fazla bilgi için www.klamydiahjemmetest.dk adresini ziyaret edebilirsiniz. Klamidya; üretra, serviks veya rektumda görülen bir enfeksiyondur. Tedavi edilmeyen klamidya doğurganlığın azalmasına, ektopik hamileliğe, kadınlarda kronik karın ağrısına ve erkeklerde testis iltihabına neden olabilir. Antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Novo Nordisk, çalışanlarınızın ve eşlerinin Wegovy (bir zayıflama ilacı) reçeteleri için artık ödeme yapmayın dedi. Bir DR raporunda uzmanlar, Danimarka'da yaklaşık 21.000 çalışana ve onların eşlerine verilen tazminatın yasalara aykırı olduğu ve sağlık sistemini derinden etkileyeceği yönündeki endişelerini dile getirdi. Bu nedenle Danimarka İlaç Ajansı, Novo Nordisk yönetiminden konuyla ilgili açıklama talep etti.
Bu arada Danimarka Genel Tıp Derneği sözcüsü Maria Krüger, doktorların kötü şöhretli bu zayıflama ilacı için reçete isteyen ve alternatif tedavileri reddeden uzun bir hasta listesi olduğundan şikayet etmeleri nedeniyle durumun zaten vahim olduğunu söyledi. Bu durum zaten ciddi sağlık sorunları olan ve konsültasyona ihtiyaç duyan diğer hastaların zamanını alıyor. Maria, şunları da ekledi: “İlk defa bunun tersini görüyoruz. Hastalar bize özellikle Wegovy ile tedavi talebinde bulunmak için geliyorlar. Ve ilaç yalnızca hastanın VKİ değerine (vücut kitle indeksi) göre reçete edilebildiğinden, aslında tıbbi bir karar vermiş olmuyoruz." Diğer iki ilaç şirketi, Lundbeck ve Leo Pharma, DR'ye, çalışanları ve eşleri için ilaç geri ödemesi yapmadıklarını bildirdi.
Avrupa Birliği
Danimarka, 2024 yılında Moldova, Bosna-Hersek ve Malezya'da yeni büyükelçilikler açacak. Ayrıca Tanzanya'daki büyükelçilik de açık tutulacak (kapatılması planlanmıştı). Danimarka, Moldova'daki büyükelçiliğin açılmasının ardından, Ukrayna'ya komşu olun tüm ülkelerde diplomatik olarak teslim ediliyor olacak. Bosna-Hersek'teki büyükelçilik, Danimarka'nın Balkanlar'daki varlığını önemli ölçüde güçlendirecek ve ülkenin istikrara kavuşturulmasına ve dış etkilere karşı direnç oluşturulmasına katkıda bulunmanın yanı sıra Bosna'nın AB'ye yakınlaşmasına da katkıda bulunacak.
Afrika'dan güzel bir örnek - Kenya'da vatandaşların ağaç dikebilmeleri için resmi bir tatil yürürlüğe kondu: Her Kenyalının en az iki fidan dikmesi teşvik ediliyor, böylece 100 milyon hedefine ulaşılıyor. Girişimin iklim değişikliğiyle mücadeleye yardımcı olması amaçlanıyor. Hükümet, kamu fidanlıklarında yaklaşık 150 milyon fidan bulunduruyor. Ağaç dikim süreci, vatandaşların ve kuruluşların bitki türü, sayısı ve dikilme tarihi gibi bilgileri kaydedebilecekleri bir internet uygulaması üzerinden izlenecek.
İzlanda'da büyük bir volkanik patlama bekleniyor: Sismik hareketlilik bazı yolları çatlattı, turistik mekanları kapatılmasına ve hükümetin patlamadan zarar görme olasılığı bulunan bir kasabayı tahliye etmesine yol açtı. 2010 yılında İzlanda'da meydana gelen bir volkanik patlama, atmosfere kül bulutları göndermişti ve Avrupa genelinde hava yolculuğunu bir ay boyunca kesintiye uğratmıştı.
Last Week in Denmark Evreni
Spotify, Apple Podcasts, Pocket Casts, Google Podcasts, Overcast, Amazon Music, Goodpods, Podfriend, Castbox, Castro, Player FM, Deezer, Podchaser, Podcast Addict, Podcast Index ve Buzzsprout platformlarında haftalık podcast’imizi dinleyebilirsiniz.
Podcast’in yapımcılığını Wizmedia (radyo-televizyoncu Wizzi Magnussen) üstleniyor.
“Yeni Danimarka” ürün koleksiyonlarımıza göz atın: “Moving Forward”, “Searching for Home”, “Vasil”, “Irina”, “Monika” ve “Kifaax”.
Web sitemizdeki içeriklere göz atın: Danimarka’da yatırıma giriş; Danimarka’da Doğum: Hamilelik; Danimarka’da Doğum: Doğum yapmak.
!!!Artık yeni içeriklerimiz var!!! Pension in Denmark I: Folkepension; Pension in Denmark II: Labor market pension; Interview with Diana Florescu, Forbes 30 under 30; Translator in Denmark
Bizi diğer dillerde de takip edebilirsiniz: Rumence, Lehçe, İspanyolca ve İngilizce.
Ayrıca bizi Facebook’ta da takip edebilirsiniz.