Danimarka’da Geçen Hafta (13.08 - 20.08) 31. Bölüm, 2023
LWID ürünleri; Uluslararası Ödül; Kişisel servette dünya beşinciliği
Başeditörden
“Last Week in Denmark”ın son podcast bölümünü buradan dinleyebilirsiniz. Sabrınız için hepinize teşekkür ederiz.
“Yeni Danimarka” ürün koleksiyonu: Danimarka’da Geçen Hafta ailesinin sevgili üyeleri, Roskilde’de yaşayan Güney Afrikalı sanatçı Julie Smith-Belton’ın hazırladığı yeni ürün koleksiyonumuza göz atmak ister misiniz?
Hem ürünlerinin kalitesi hem de çevreci yaklaşımları nedeniyle tasarımlarımızı, talep üzerine baskı platformu Fransız TPOP’tan bastırmayı tercih ettik. Kumaşlar yüzde 100 organik pamuk ile geri dönüştürülmüş tekstillerden üretiliyor. Ürünler su bazlı boyalarla hazırlanıyor, OEKO-TEX® ECO PASSPORT tarafından yüzde 100 eko-sertifikalı, GOTS 5.0 etiketli ve vegan.
Ürünlerin fiyatını mümkün olduğunca düşük tutmaya karar verdik (sipariş başına 1 euro kazanıyoruz). Kaliteden ödün vermeden fiyatları daha da düşürebilmemiz mümkün değildi.
“Yeni Danimarka” ürün serisinde altı koleksiyon var: “Evi ararken”, “İleri giderken”, “Irina”, “Vasil”, “Monika” ve “Kifaax”
Kuzey Danimarka 2023 Uluslararası Ödülü: Uluslararası topluluğa katkıda bulunan ve Kuzey Danimarka’da yer alan bir kişi ya da organizasyon tanıyor musunuz? Cevabınız evet ise, 1 Eylül’e kadar “Kuzey Danimarka Uluslararası Ödülü” için buradan aday gösterebilirsiniz.
2022 yılında “Uluslararası Ödül”ü Last Week in Denmark kazandığı için lütfen bizi aday göstermeyin.
Ödül, International House North Denmark tarafından veriliyor.
2023 Svend Auken Ödülü: Çevre, iklim veya enerji konularında önemli atılımlarda bulunan girişimlere veya bireylere verilen bu ödül hem ulusal hem de yerel girişimlere yönelik olduğundan 21 Ağustos’a kadar küçük büyük demeden istediğiniz girişimi buradan aday gösterebilirsiniz. Ödül, Socialdemokratiet tarafından veriliyor.
Türkçe editöründen
Türkçe edisyonuna, Pazarlama Sorumlusu/Tanıtımcı ve Topluluk İlişkileri Sorumlusu arıyoruz: Tanıtımcı olarak okuyucu kitlesinde yankı uyandıracak kampanyalar hazırlayacak, Topluluk İlişkileri Sorumlusu olarak ise çeşitli dernekler ve girişimlerle aramızda köprü görevi görerek, bültenimiz aracılığıyla bu grupların daha geniş kitlelerle etkileşim kurmasına olanak tanıyacak, duyurular yapacak ve komünitedeki çeşitli mesajların paylaşılabılmesi için bir araç sunacaksınız. Hem daha geniş bir kitleye erişilmesine yardımcı olacak, hem de haber bültenimizin büyümesine katkıda bulunacaksınız. Aranan dil: Türkçe veya İngilizce (projeleri ortaklaşa yürüteceğimiz için başvuracak kişilerin anadilinin Türkçe olmasına gerek yok, dolayısıyla İngilizce katılım sağlayabilecek kişiler tanıyorsanız lütfen bu haberi onlarla da paylaşın.) İlgilenenler cicekeris@gmail.com adresinden bana ulaşabilirler.
Danimarka Siyaseti
Yeni Yasalar ve yönetmelikler
18 yaş altı gençler artık yasal olarak cinsiyet değiştirme hakkına sahip: Üç yıl önce, Danimarka’nın uluslararası anlaşmalara ilişkin yükümlülükleri nedeniyle, 18 yaş altı trans gençlerin, yeni cinsiyetlerini belirten yasal belgeleri edinmelerine izin verilmesi gerektiği İçişleri Bakanlığı’na bildirilmişti. Bakanlık nihayet bu hakkın uygulamaya konulmasına karar verdi.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin özel hayata ve aile hayatına saygı hakkıyla ilgili maddesine göre “18 yaşın altındaki bir transeksüel kişi, cinsiyet değiştirme terapisi hakkına sahipse ve cinsiyet değiştirme terapisi görmüşse, söz konusu kişinin yasal cinsiyetini değiştirme hakkı bulunmaktadır”.
Bakan, CPR mevzuatını değiştirecek ve Eylül 2014’ten 2023 yazına kadar toplam 16 dosyayı yeniden açacak.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
AB Komisyonu, Danimarka sınırlarındaki “geçici” kontrolleri inceliyor: 2016’da Danimarka, “geçici” sınır kontrolünü uygulamaya koymuştu. AB yasalarına göre, kararın istisnai olması gerekiyor - uygulama zaman açısından sınırlı olmalı ve son çare olarak kullanılmalı. Ancak o zamandan bu yana yedi yıl geçti ve şimdi AB Komisyonu “geçici” sınır kontrolünün yasallığına ilişkin resmî bir soruşturma başlattı.
Schengen kurallarındaki çıkış noktası, iç -yani işbirliğine katılan ülkeler arasındaki- sınırlardaki kontrollerin yasa dışı olması.
Nisan 2022’de Avrupa Birliği Adalet Divanı, sınır kontrollerinin, aynı tehdide atıfta bulunarak tekrar tekrar uzatılamayacağını belirten bir karar yayınladı.
Adalet Bakanı, sınır kontrollerinin yasallığının “bir hayli belirsizlikle dolu” olduğunu kabul etti.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
2024’te meslek okullarına ek 300 milyon DKK: Daha sonra bu miktar her yıl artarak 2030’da üçe katlanacak. Çünkü daha çok kişinin bir zanaat/meslek öğrenmek için mesleki eğitimi seçmesi ve mesleki eğitimin kalitesinin artması gerekiyor. 2030’da Danimarka, 100.000 vasıflı işçiye ihtiyaç duyuyor olacak.
Her yıl bir tür eğitim seçen gençlerin en az yüzde 25’inin meslek eğitimi yolunu seçmesi hedefleniyor. 2023’te gençlerin yüzde 19,4’ü mesleki eğitimi seçti.
LGBT+ ailelerin koşullarını iyileştirmek için çalışma grubu: LGBT+ ailelerdeki çocukların üç veya dört ebeveynli olması yaygın bir durum. Ancak, bir çocuk için yalnızca iki yasal ebeveyn kaydedilebiliyor. Eşitlik Bakanı, ikiden fazla yasal ebeveyn fikrine sıcak bakmasa da “sosyal ebeveyn”lerin durumunun nasıl iyileştirilebileceğini keşfetmeye açık olduğunu belirtti.
Sosyal ebeveynler olarak da adlandırılan, yasal haklara sahip olmayan ebeveynler, diğer şeylerin yanı sıra, çocuğun tıbbi kayıtlarına aynı erişme, Aula’ya veya çocuk için pasaport çıkartma olanağına sahip olmadıklarından çocuklarını doktora, dişçiye, okul-ev görüşmelerine ya da yurt dışına götürmekte zorluklar yaşıyorlar.
Ayrıca sosyal ebeveynler, çocuğun hasta olduğu ilk gün izin alamadığı gibi miras, vatandaşlık ve soyadının çocuğa geçirilmesi gibi konularda da sıkıntılarla karşılaşıyorlar.
Siyasi arena
Maaşlar, vergiler, eğitim ve refah: Hükümetin gelecek yıl odaklanacağı dört anahtar kelime. Hükümet daha fazla insanın sosyal güvenlik/işsizlik/emeklilik yerine çalışmayı seçmesini, dolayısıyla maaşınızdan daha fazla para alabilmeniz için vergi sisteminde reform yapmak istiyor. Daha az insanın yükseköğrenime yönelmesi, marangozluk, kaynakçılık vb. alanlara geçmeleri için mesleki eğitime devam edebilmelerini sağlayacak şekilde eğitim sisteminde değişiklikler yapılması hedefleniyor. Ayrıca sosyal hizmet çalışanlarının (hemşireler, sağlık görevlileri, sosyal yardımcılar, vb.) belgelemeye daha az vakit harcaması, böylece hastalara daha fazla zaman ayırabilmesi de hedeflerin arasında.
Jakob Ellemann-Jensen (Venstre) hastalık izninden döndüğü için iktidarın üçlü gücü de tekrar bir araya geldi. Mette Frederiksen (Socialdemokratiet) ve Lars Løkke Rasmussen (Moderatene) ile birlikte hükümette güven tesis etmek ve reform yılı olacak 2024’te sözlerini tutmak zorunda kalacaklar.
Jakob Ellemann-Jensen, Venstre’nın Danimarka siyasetinin “mavi bloğuna” geri dönmeyeceğini söyledi. “Mavi blok” Danimarka’da sağcı partileri temsil ediyordu.
Yaşlı bakımı için ayrılacak ek bütçe fikrinden vazgeçildi: Yaz tatilinden hemen önce sosyal demokrat bir milletvekili, yaşlı bakımı için herkesin maaşından daha fazla para ödemesi fikrini önermişti. Fikir pek çok insanı kızdırdı, dolayısıyla hükümet bu yönde ilerlemeyeceklerini dile getirdi.
“Hükümet, halkın yüzde 80’inin kabul ettiği bir iklim politikası yürütmeli,” diyen İklim Bakanı Lars Aargaard’ın bu açıklaması Danimarka’da dalgalar yarattı. Halk, hükümeti, Danimarka’nın CO2 emisyonlarını 2030’a kadar yüzde 70 oranında azaltma taahhüdünün yerine getirilmesini sağlayacak, ancak popüler olmayan, zor kararları almaya istekli olmadıkları için suçluyor.
Siyasi yelpazenin diğer tarafında, aşırı sağcı Nye Borgerlige’nin başkanı Pernille Vermund, aslında Danimarka’da daha sıcak yazları dört gözle beklememiz gerekirken, insanların “sıcaklığın düşmesini” istemesine şaşırıyor.
Halkın yüzde 51’i dinî kitapların yakılmasının yasaklanmasını destekliyor: Hükümet, dinî kitapların büyükelçiliklerin önünde yakılmasını yasaklamak istediğini açıkladığından beri, sivil toplumda bu fikre karşı büyük bir direniş oluştu. Ancak, nüfusun daha büyük bir kısmının aslında bu fikri desteklediği ortaya çıktı. Bunun birinci sebebi, Danimarka ürünlerinin Müslüman ülkelere ihracatının etkilenmesinin istenmemesi, ikincisi ise Danimarka’da olası bir terörizm riskinin artmasına dair çekinceler.
Danimarka Ekonomisi
Kişisel servette dünyanın en zengin beşinci ülkesi: 2023’ün Dünya Servet Raporu’na [Global Wealth Report] göre ortalama servet açısından Danimarka kişi başı 409.950 ABD doları ile 5. sırada yer alıyor. Ortalama servet, toplam servetin yetişkin sayısına bölünmesiyle elde ediliyor.
Dünyada en çok kişisel servete sahip ilk 5 ülke: 1. İsviçre - 685.230 dolar/kişi; 2. ABD - 551.350 dolar/kişi; 3. Hong Kong - 551.190 dolar/kişi; 4. Avustralya - 496.950 dolar/kişi ve 5. Danimarka.
İlk 10’da Yeni Zelanda, Norveç, Singapur, Kanada ve Hollanda da bulunuyor.
Danimarka’da bir kişinin ortalama serveti 2021’den 2022’ye 30.390 dolar azaldı.
Konut piyasasına dikkat edin: 1 Ocak 2024’ten itibaren yeni emlak vergileri getirilecek. Büyük şehirlerdeki dairelerin vergisinin bugünkünden yüksek olması bekleniyor. Ancak dairenizi Ocak 2024’ten önce aldıysanız, 2020 vergi seviyesinden daha fazla vergi ödenmeyecek şekilde bir vergi indiriminden faydalanılabilecek. Bu nedenle yıl bitmeden daire alımına büyük bir ilgi var.
Bir konut ekonomistine göre, vergi indiriminden faydalanmak, gelecek yıl fiyatların ve faiz oranlarının düşmesini beklemekten daha önemli. Konut fiyatları bu yılın şubat ayından bu yana yüzde 3,7 arttı.
43.000 genç (15-24 yaş) ne eğitim görüyor ne de çalışıyor: Danimarka’daki 15-24 yaş arasındaki gençlerin yüzde 6,4’ü okula ya da işe gitmiyor. Oran, 2021’e kıyasla arttı. Çocuk ve Eğitim Bakanlığı, ilerleyen yıllarda bu oranı azaltmak için önlemler açıkladı.
Danimarka’da Yaşam
Nüfusun yüzde 91’i sosyal medya kullanıyor: 2022’ye kıyasla yüzde 6’lık bir artış yaşandı. Bu, Avrupa Birliği’ndeki en yüksek oran. Macaristan ve Güney Kıbrıs yüzde 79 ve yüzde 78 ile Avrupa’da 2. ve 3. sırada yer alıyor. Fransa yüzde 44 ile son sırada.
Avrupa Birliği’nde nüfusun yüzde 58’i sosyal medya kullanıyor.
Danimarka’da yaşayanların yüzde 84’ü Facebook, yüzde 56’sı Instagram, yüzde 45’i Snapchat, yüzde 33 Linkedin, yüzde 21 Pinterest ve yüzde 19 TikTok kullanıyor.
Danimarka’daki 16-19 yaşındaki gençlerin tamamı sosyal medya kullanırken, yüzde 50’si en az beş farklı sosyal medya kanalında aktif.
Arktik Bölgesi’nde yaşayanlar için Eurovision: Tarihte ilk kez Arktik Bölgesi, Eurovision’a benzer bir şarkı yarışmasında yarıştı. İlk programa Vadsø (Kuzey Norveç) kasabası ev sahipliği yaptı ve yarışmayı Grönland kazandı. “Pan Arctic Vision” adlı yeni girişim, Kuzey Kutbu’ndaki hem yerli hem de yerli olmayan insanları bir araya getirerek Pan-Arktik kimliğini ve topluluğunu birlikte inşa etmek için bir araya getirmeyi amaçlıyor.
İlk programa 10 Arktik topluluğu katıldı: Sápmi/Kuzey Finlandiya; Alaska, ABD; Yukon, Kanada; Grönland; İzlanda; Faroe Adaları; Troms ve Finnmárk, Norveç ve Rus Kuzey Kutbu’ndan sürgündeki sanatçılar.
Yarışmayı buradan izleyebilirsiniz.
Dünyanın en büyük havayolu şirketi, Kopenhag Havalimanı’na geliyor: Haziran 2024’ten itibaren American Airlines, Philadelphia ile Kopenhag arasında direkt bir rota açacak. İki şehir arasında her gün seferler olacak. Philadelphia, ABD’de önemli bir merkez ve American Airlines’ın Philadelphia’dan Kuzey Amerika’nın çoğuna 70’ten fazla uçuş rotası bulunuyor.
SAS’in Kopenhag’dan JFK-New York, Newark-New York, Washington DC, Şikago, Los Angeles, San Francisco, Boston, Miami ve Toronto’ya uçuşları bulunuyor.
Delta Airlines, Kopenhag’dan JFK-New York’a uçuyor.
Air Canada’nın Kopenhag’dan Kanada’nın Toronto ve Montreal şehirlerine uçuşları var.
Punitha Kumar ile sağlık haberleri
Hastanelerde yapay zekâ kullanımı için 500 milyon DKK. Danimarka hastanelerde yetersiz personelle boğuşmaya devam ederken, Sağlık Bakanı Sophie Løhde çözümün yapay zekâda olabileceğini söyledi. Køge’deki Zelanda Üniversite Hastanesi doktorları, şubat ayından bu yana mide-bağırsak kanserinde tedavi planları önermek için bir süper bilgisayar kullanıyor. Bugüne kadar daha az komplikasyon yaşandı, hastane yatışları kısaldı ve 112 hastadan sadece birinin yeniden yatışı yapıldı. AI kullanılmadan önce, hastaneye 10 ila 12 hastanın yeniden yatışı yapılıyordu.
Eşcinsel erkeklerin kural olmaksızın kan bağışında bulunmasına izin verilmeli. Linea Søgaard-Lidell (V), Monika Rubin (M) ve Flemming Møller Mortensen (S) tarafından yapılan açıklamada, eşcinsel erkeklerin kan bağışında heteroseksüellerle aynı fırsatlara sahip olmasını savunuyor. Danimarka yasalarına göre eşcinsel erkekler, bağıştan önceki dört ay içinde başka bir erkekle cinsel ilişkiye girmediği takdirde kan bağışında bulunabiliyor. Kural, HIV bulaşmasını önlemek için 2020’de uygulamaya konmuştu. Sağlık Bakanı Sophie Løhde, Danimarka Hasta Güvenliği Kurumu’ndan kuralların nasıl gevşetilebileceğini araştırmasını istedi. Almanya, Hollanda, Fransa ve Birleşik Krallık’ta eşcinsel kan bağışçıları için herhangi bir kural bulunmuyor.
Haftada en az bir kez alkol alan 15 yaşındaki gençlerin sayısı artıyor. Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü’nün araştırması, sarhoş olan Danimarkalı gençlerin sayısında da artış olduğunu bildirdi. Alkohol & Samfund isimli kuruluş alkol satın alma yaşının 18’e çıkarılmasını talep ederken Danimarka Sağlık Otoritesi 18 yaşın altındaki çocukların alkol tüketmemesi gerektiğini vurguluyor. Hükümetin 18 yaş altındaki kişilere alkolü yasaklamayacağını söyleyen Sağlık Bakanı Sophie Løhde alkol satışının daha iyi kontrol edilmesini ve reşit olmayanların satın almasına izin verilen alkol oranının azaltılmasını öneriyor.
Çiçek Eriş ile kültür, din ve kraliyet haberleri
Eğitimci Michael Bjerring tarafından bir yıl önce kurulan Danimarka’nın ilk drag okulu, 12 çocuk ve yetişkinden oluşan bir ekiple Kopenhag Onur Yürüyüşü’nde ilk performansını sergiledi. Drag Okulu, drag dünyasını keşfetmek isteyen 12 ila 30 yaş arası bireyleri hiçbir ayrımcılık yapmadan kabul ediyor ve cinsiyet, ırk veya cinsel yönelimden bağımsız olarak tüm katılımcılara açık.
Drag kültürü ile çocukların bir araya getirilmesine çeşitli yerlerde muhalefet gösteriliyor. ABD’de bazı eyaletler, çocukların korunmasını gerekçe göstererek halka açık drag gösterilerini kısıtlamak veya yasaklamak için yasa tasarıları çıkardı. İsveç’in sağcı partisi de drag queen’leri eleştirmişti ve benzer bir tartışma, Danimarka’da bir kütüphane etkinliğinde çocuklar drag kültürünü keşfetmeye teşvik edildiğinde ortaya çıkmıştı.
LGBT tarihini de araştıran tarihçi Peter Edelberg, drag gösterilerine genellikle çocukların transseksüel olacağına dair temelsiz korkulardan dolayı karşı çıkıldığını belirtiyor ve heteroseksüel ilişkileri konu alan performansların bu tür muhalefetlerle karşılaşmadığına dikkat çekiyor.
Avrupa Birliği
Avrupa Parlamentosu seçimlerine 10 ay kaldı (6-9 Haziran 2024). Danimarka’da yaşayan bir Avrupa Birliği vatandaşıysanız, Danimarkalı veya kendi ülkenizden adaylara oy verme hakkınız bulunuyor. Ancak kendi ülkenizden adaylara oy vermek için ya ülkenize seyahat etmeniz ya da büyükelçiliğinizin oylama etkinliği düzenlemesi gerekiyor. Bu doğrultuda, karar vermenize yardımcı olacak bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.
Konservative (Muhafazakârlar), Niels Flemming Hansen adında yeni bir lider aday (spidskandidat) önerdi. Lider aday, aday listesinde ilk sırayı alır. Üyeler, liderlik önerisini onaylayıp onaylamayacaklarına 23-24 Eylül’de yapılacak parti kongresinde karar verecek.
Avrupa Parlamentosu’nun şu anki muhafazakâr üyesi Pernille Weiss ile ilgili ise durum karışık. Partinin önde gelen isimleri, çalışanlarına zorbalık yaptığının ortaya çıkmasının ardından istifa etmesini istedi. Ancak, liderlerin kararının aksine, iki yerel parti örgütü, Pernille’i yeniden aday göstermeye karar verdi. Eylül ayındaki parti kongresi ilginç olacak.
Almanya’da 2023’ün sonundan esrar yasallaşıyor: Yasa yürürlüğe girdikten sonra yetişkinlerin 25 grama kadar esrar bulundurmasına, evde üç kenevir bitkisi bulundurmak ve özel “hash kulüplerinde” kenevir yetiştirmek ve satın almak yasal olacak. Hükümet yeni yasa sayesinde illegal satışların ve uyuşturucu ile bağlantılı suçların sayısının azalacağını ve tüketicilerin korunmasının sağlanmasını umuyor.
Tahmin edilebileceği gibi, muhalefet partili milletvekilleri ve çeşitli kanaat önderleri yeni yasaya karşı büyük bir direniş gösteriyor. Alman polis sendikası da hükümetin esrarı yasallaştırma önerisine karşı çıkıyor.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Aarhus, 24 Ağustos, 17:00: Aarhus’a yeni mi taşındınız? Aarhus veya Danimarka’daki yaşam hakkında pratik bilgiler arıyor, sosyal ağınızı nasıl genişleteceğinizi öğrenmek mi istiyorsunuz? Aarhus’a yeni taşınan tüm yabancı profesyoneller ve eşlik eden partnerlerine özel olarak hazırlanmış Yeni Gelenler için Bilgilendirme Akşamına katılabilirsiniz.
Aalborg, 7 Eylül, 16:45 - 19:45: International House North Denmark ve Integration Council Aalborg tarafından düzenlenen “Çeşitlilik Akşamı” etkinliğine katılabilir ücretsiz olarak girebileceğiniz hayvanat bahçesindeki restoranlardan yiyecek ve içecek satın alabilir, herkesin kullanımına açık barbekülerin bulunduğu piknik alanlarında mangal yapabilirsiniz.
Uluslararası Medyada Danimarka
İngiltere, Danimarka’ya saldırılar olabileceği konusunda uyarıda bulundu (Reuters)