Danimarka’da Geçen Hafta (14.05 - 21.05) 19. Bölüm, 2023
Pragmatik gerçekçilik; Parlamentoda yeni dil; Sürüş yasağı
Türkçe Editöründen
Ekibimizden haberler: Bildiğiniz gibi, ocak ayından bu yana, Last Week in Denmark’ın Türkçe edisyonundan sorumluyum; bir aydır ise İngilizce edisyonun kültür haberleri alt başlığı ile ilanlar kısmının editörlüğünü yürütüyorum. “Danimarka’da Geçen Hafta” adıyla sizlerle buluşan Türkçe bültenimize iki ay önce düzeltmen olarak Mehmet Can Türk’ün de katılmasıyla kadromuz genişledi :) Bülteni her pazar sizlerle buluşturmak için yoğun emek verek ekibimize siz de katılmak ve çeviri, araştırma, tanıtım gibi konularda yardım sunmak isterseniz cicekeris@gmail.com mail adresinden benimle iletişime geçebilirsiniz.
Ufak bir tanıtım: Danimarka’da Geçen Hafta’ya ek olarak, Danimarka’daki kültürel etkinliklere odaklanan, başka bir haftalık bülten daha yayınlıyorum. Danimarka’da yaşayan yabancıların her gün gerçekleşen onlarca kültürel etkinliğin, dil engeli olmadan katılabilecekleri pek çoğundan haberdar olmasını, topluma daha kolay entegre olma yönünde adımlar atarken bir yandan da kendilerini “yerli” gibi hissedebilmelerini ve yeni bağlantılar kurmalarını hedefliyorum. Düzenli olarak kültürel etkinliklere katılmak bütçeyi zorlayabiliyor, dolayısıyla derlediğim listelerde ücretsiz veya düşük ücretli etkinlikler paylaşmaya, Danimarka kültürel atmosferinin herkesi kapsayan yönlerini göstermeye; etkinlikleri dil, din, ırk, cinsiyet, yönelim gözetmeksizin herkese açık ve herkes için güvenli alanlar sunan etkinliklerden seçmeye özen gösteriyorum.
Kapsayıcı olması ve kolayca erişilebilmesi için İngilizce hazırladığım, cumartesileri çıkan bu haftalık bültene dkhappenings.substack.com adresinden abone olabilir, @denmarkhappenings Instagram hesabından ise yeni etkinlik ilanlarını daha yakından takip edebilirsiniz.
Danimarka Siyaseti
Yeni Yasalar ve Yönetmelikler
Danimarka’nın dünya sahnesine yeni yaklaşımı “pragmatik idealizme” dayanıyor: Dışişleri Bakanı Lars Løkke Rasmussen, dışişleri ve güvenlik politikasında “değer temelli”den “pragmatik idealizme” “tarihsel” bir geçiş olduğunu duyurdu. Bunun sonucunda
Rusya’ya karşı savaşta Ukrayna desteklenecek. Ukrayna, Moldova ve Gürcistan’ın Avrupa Birliği’ne üye olmaları için kampanya yürütülecek.
Danimarka’nın savunması güçlendirilecek. NATO’nun Rusya ile olan Doğu ve Kuzey sınırını savunmaya odaklanılacak.
Batı Balkanlar, Moldova, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Kazakistan ve Belarus’ta daha güçlü bir diplomatik varlık sergilenecek. Bu ülkeler için kalkınma yardımına öncelik verilecek. Rus etkisine karşı savaşılacak.
Danimarka’nın yeşil teknoloji ve sağlık teknolojisinde küresel süper güç konumu korunacak - kuantum teknolojisinde öncü bir ülke olma yönünde adımlar atılacak.
Küresel sahnede Çin etkisine karşı konulacak.
Afrika gibi bölgelerde sürdürülen misyonerlik yaklaşımı gibi, yurt dışında Danimarka değerlerini tanıtmaya daha az odaklanılacak. Danimarka ile aynı değerleri paylaşmayan ülkelerle çalışmaya daha fazla çaba harcanacak.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Danimarka Parlamentosu’nda yeni bir dil: Milletvekili Aki-Matilda Høegh-Dam’ın genel kurulda büyük bir cesaret sergileyerek Grönlandca konuşmaya karar vermesinin ardından, parlamento başkanlığı 14 Haziran’da, tüm parlamento toplantılarının Danimarka Krallığı’nın üç resmî dilinde birden yapılabilmesi amacıyla Grönlandca ve Faroece çevirmen istihdam edilip edilmeyeceğine karar verecek.
Arabanızın plakasındaki AB etiketinin üstünü kapatmayın: Motorstyrelsen (Araba Tescil Kurumu), plakadaki AB etiketinin üstünün kapatılmasının yasa dışı olduğunu açıkladı. 1.000 DKK para cezası alabilirsiniz.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Danimarka’da 112 okul, mezuniyet sınavları için yeni bir yöntem deniyor: “Uygulamaya yönelik test” adı verilen bu sistem sayesinde öğrenciler, örneğin bir reklam, blog veya podcast için bir konu veya ürün üzerinde çalışabilecekler. Yöntem başarılı olursa, “pratik sınav” mevcut “sözlü Danca” ve “matematik” sınavlarının yerini alacak.
Eğitim Bakanı Mathias Tesfaye, mevcut mezuniyet sınavını “sıkıcı ve günümüz toplumundan kopuk” olarak nitelendiriyor.
Ceza davalarında şüpheliler için isim yasağı: Ulusal Savunma Avukatları Derneği, ceza davalarında şüpheliler için otomatik isim yasağı getirilmesini önerdi. Halihazırda sadece yargıçlar, tutuklanmadan en erken 24 saat sonra isim yasağı kararı verebiliyor. İki iktidar partisi (Venstre ve Moderaterne) ve muhalefet partilerinden bazıları (SF, Enhedslisten, Alternativet ve Konservative) kuralları değiştirmeye sıcak bakıyor.
İsim yasağı, medyanın haberlerde şüphelinin adını kullanamayacağı anlamına gelir.
Siyasi arena
15 Mayıs’ta kamyon şoförlerinin yasa dışı protestosunun ardından, bazı sosyal demokrat ve liberal belediye başkanı, “kamyonlar için yol vergisi”nin yeniden gözden geçirilmesi için hükümete yazı yazdı. 2025’ten itibaren yol vergisi kilometre başına 1,3 DKK (elektrikli kamyonlarda kilometre başına 0,2 DKK) olacak. Ulaştırma ve vergi bakanları fikirlerini değiştirmeyi düşünmüyor.
Büyük kısmı Kuzey Danimarka ve Batı Jutland’dan olan belediye başkanları, yeni verginin Danimarka’nın bu iki bölgesinde üretimin ve malların başka yerlerdeki müşterilere taşınmasının daha pahalı hale gelmesi sebebiyle istihdamın negatif etkileneceğinden endişe ediyorlar.
Yapay zekaya ve sosyal medyaya sosyalist bakış: SF (sosyalistler), yapay zeka ve sosyal medya kullanımına ilişkin planlarını duyurdu. Öneriler arasında 15 yaşından küçük gençlerin sosyal medya erişimini kısıtlamak da var. Bu doğrultuda, herhangi bir sosyal medya sitesine (Facebook, TikTok vb.) bağlanmak için MitID kullanılmasının zorunlu kılınması öneriliyor.
Danimarka, Ukraynalı pilotları eğitecek: Savunma bakanı, diğer NATO ülkeleriyle ortaklaşa bir projeyle Ukraynalı pilotları F-16 savaş uçakları kullanmaları için eğitmeyi planladıklarını açıkladı. Danimarka, Ukrayna’ya F-16 savaş uçağı bağışlamaya da sıcak bakıyor.
Danimarka’da 52 kişi Ukrayna savaşıyla ilgili dezenformasyon yayan bir ağın parçası: Başbakan Mette Frederiksen bu sayının onu endişelendirdiğini, ancak Danimarka için tehlike olarak görmediğini açıkladı. Rusların bu bölgede nasıl faaliyet gösterdiğini daha iyi anlamak için DR’deki bu belgeseli izleyebilirsiniz.
Danimarka Ekonomisi
Aarhus, start-up toplantısı (1 Haziran – İngilizce): Bu etkinlik sayesinde farklı iş planları, vergiler ve bir girişimin pek çok önemli yönü hakkında fikir edinecek, diğer girişimcilerle tanışma ve Aarhus’taki diğer start-up ortamları hakkında bilgi alabileceksiniz. Buradan kaydolun.
Horsens, start-up toplantısı (12 Haziran – İngilizce): Bir girişimci olarak başarılı olmanızı kolaylaştırmak amacıyla iş kurmanın temel adımlarının anlatılacağı bu toplantıya buradan kaydolabilirsiniz.
Danimarka’da Yaşam
3 Mayıs’ta nüfusun yüzde 33’üne siren testi alarmı gitmedi: Her yıl 3 Mayıs’ta yapılan yıllık uyarı sireni testinde bu yıl ilk kez telefonlara da alarm gönderildi. Ancak yalnızca güncel işletim sistemlerine sahip daha yeni cep telefonları (4G veya 5G) test uyarı mesajını alabildi.
“S!RENEN”, sirenleri ve acil durum bildirimlerini tamamlayan yeni bir dijital uyarı sistemi.
Kopenhag’ın belirli bölgelerinde gece zorunlu olmayan araç kullanımına son: Kopenhag’da polis, Studiestræde’den Vester Voldgade’ye, Vestergade’e, Gammeltorv’a kadarki ve Nørregade’nin çoğunu içine alan bölgede 1 Haziran’dan itibaren zorunlu olmayan araç kullanımına yasak getirmeye karar verdi.
O bölgede ikamet edenler geceleri araç kullanabilecek. Ancak araç kullananların bir amacı olması gerekiyor.
Araç yasağı gece yarısından sabah saat 05:00’e kadar olan süreyi kapsıyor.
Veri toplayan uygulamalardan korunma: Uygulamalar hayatı daha kolay ve eğlenceli hale getirse de kullanıcıyla ilgili bilgileri toplar ve satar. Yakın zamanda TV2, mobil oyunların ve uygulamaların Danimarka’daki çocuklar hakkında yasa dışı verileri nasıl topladığını gözler önüne serdi.
Konum verileri, kısa mesajlar, e-posta, resimler, rehberdeki kişiler ve takvimdeki randevular, telefona bir oyun indirildiğinde şirketlerin erişebildiği bilgilerden sadece birkaçı.
Genel olarak, uygulamaların erişimini telefon verileriyle sınırlamaya çalışın. İzinleri kontrol edin ve mevcut uygulamalarınıza hangi erişimi verdiğinizi görün; programın çalışması için bu izinlere ihtiyaç duyup duymadıklarına dikkat edin. Facebook hesabınızla çeşitli web sitelerine ve uygulamalara giriş yapmayın. Saldırıya uğrama ihtimalini azaltmak için uygulamalarınızı en son sürüme güncelleyin. Eski uygulamaları silin.
Bir uygulamayı/oyunu kaldırdığınızda veya bir profili sildiğinizde, şirket zaten sahip olduğu verileri silmez. GDPR size şirketten verilerinizi silmesini isteme yetkisi verir. Bu şablonu doldurup şirkete gönderebilirsiniz.
Punitha Kumar ile Sağlık
Danimarka Hasta Güvenliği Derneği, hastanede doğumların güvenli olmadığını iddia eden ve evde doğumları savunan özel bir ebelik şirketi olan Moderhuset Maia’yı uyardı. Toplum direktörü Inge Kristensen, “Bu tehlikeli bir trend. Çünkü mevcut doğum hizmetleri birbirini tamamlamalı ve desteklemelidir. Özel ebeler de dahil olmak üzere herkes kamu sağlığı sistemine katkıda bulunmalıdır” açıklamasında bulundu. Bu açıklama, bazı ebeveynlerin, şirketin ebeveynleri evde doğumu tercih etmeye zorlayarak korku aşıladığını iddia etmesinin ardından geldi.
Aalborg Üniversite Hastanesi’ni “yağmurlu” günler bekliyor. Aalborg Üniversite Hastanesi’nde su sebebiyle pek çok hasar oluşmuştu. Hasarlarla ilgili haberler mart ayında bildirilmiş olsa da, bu sorunların 2019’dan beri mevcut olduğu ortaya çıktı. Aalborg Üniversitesi inşaat, şehir ve çevre departmanı doçentlerinden Lene Faber Ussing, duvarlarda kokuya sebep olan suyun uzun zamanda biriktiğini dile getirdi.
Hamileliğin 22. haftasına kadar ücretsiz kürtaja izin verilmeli mi? Rosa Lund (Enhedslisten) bu sürenin, kadınlara kürtaja karar vermeden önce gerekli tüm bilgileri edinmeleri ve rahim taramalarını yaptırabilmeleri açısından zaman sağladığını dile getirdi. Danimarka’da hamileliğin 12. haftasına kadar ücretsiz kürtaj hakkı bulunuyor. Bu süreden sonra kürtaj yaptırmaya karar veren kişilerin kürtaj konseyinden onay alması gerekiyor. Komşu ülkelerde kürtaja dair süre limitleri şu şekilde:
Hollanda - 24 hafta
İzlanda - 22 hafta
İsveç - 18 hafta
Almanya - 14 hafta
Norveç - 12 hafta
Sağlık Bakanı Sophie Løhde ise, hükümetin, Etik Kurulu’nun konuyla ilgili tavsiyelerini tamamlamasının ardından net bir tavır alacağını belirtti. Raporun sonbahara kadar hazır olması bekleniyor.
Eğitim
Danimarka’daki 4. sınıf öğrencilerinin yüzde 25’i metin yorumlayamıyor, satır aralarını okuyamıyor veya metni eleştirel bir gözle değerlendiremiyor: Uluslararası PIRLS okuma sınavına katılan 60 ülke arasında Danimarka ve Norveç, “okumayı seven 4. sınıf öğrencileri” açısından en düşük sırayı aldı. Danimarka’da 4. sınıf öğrencilerinin okuma ve anlama becerisindeki tarihî düşüşün sebepleri arasında şunlar var:
Anlama becerisi zayıf öğrencilerin yüzdesindeki artış (okuduklarını hatırlamakta zorlanıyorlar)
Ebeveynlerin okuma alışkanlığı (evde kitap olmaması, çocuklara kötü örnek oluyor),
Daha fazla sayıda 4. sınıf öğrencisinin okuyamayacak kadar yorgun veya aç hissetmesi (Danimarka’da yoksulluğun arttığını gösteriyor).
Çiçek Eriş ile Kültür, Din ve Kraliyet
Kültür Bakanlığı 1997’den beri ilk kapsamlı kültür politikası raporunu yayınladı. Rapor; kültür, dernekler ve spor konularına genel bir bakış sunuyor. Kültür Bakanı Jakob Engel-Schmidt, Danimarka’da kültürün ekonomik önemini vurguladı ve 2021’de kültür endüstrilerinin ekonomiye 109 milyar DKK katkıda bulunduğunu, yaklaşık 160.000 kişinin de bu alanlarda istihdam edildiğini belirtti. Bildiri, demokratik bir toplumda sanat ve kültürün değerinin yanı sıra kültür emekçileri ve sanatçılarının önündeki engellerin kaldırılması gerektiğinin altını çiziyor.
Rapor, Danimarkalıların yüzde 71’inin evlerinin dışında kültürel faaliyetlerde bulunduğunu ve kütüphane, sinema veya müze ziyaretlerinin en popüler seçenekler olduğunu ortaya koyuyor.
Rapor 23 Mayıs’ta parlamentoda tartışılacak.
Danimarkalı ressam Vilhelm Hammershøi’un tablosu, şimdiye kadar satılan en pahalı Danimarka tablosu olarak rekor kırdı. “İç Mekan. Müzik odası, Strandgade 30” adlı tablo, New York’taki Sotheby’s’de 62,8 milyon DKK ile açık artırmada satıldı. Eser bir Amerikan müzesi tarafından satın alındı.
Önceki rekor, 2017’de 39,5 milyon DKK’ya satılan başka bir Hammershøi tablosu olan “Piyanolu kadınla iç mekan, Strandgade 30”a aitti.
Müzayedede satılan tablo, 1900’lerin ortalarından beri sanat eserinde tasvir edilen dairede bulunuyordu ve 1944’ten beri müzayedeye çıkarılmamıştı.
Bilim ve Teknoloji
Danimarkalı üç bilim insanı tarafından geliştirilen matematik formülü, başka evrenlerin olup olmadığını gösterecek: Tabii çözülebilirse. Altı yıllık bir araştırmanın ardından Journal for General Philosophy of Science’da çoklu evren, yani daha fazla evren olup olmadığını hesaplayabilen bir formülü içeren bir çalışma yayınlandı. Bilim insanları, formülün çözülmesinin birkaç yüz yıl süreceğini ve milyarlarca dolara mal olmasını bekliyorlar.
Televizyonunuzun parasını verilerinizle ödeyin: ABD’de endişe verici bir gelişme yaşanıyor. Telly TV adlı bir şirket, kişinin televizyon kullanımını izlemelerine ve veri toplamalarına izin vermesi karşılığında ücretsiz düz ekran televizyonlar vermeye başladı. Bunun harika bir fikir olduğunu düşünebilirsiniz, ancak şirketlere sağlanan veriler sandığınızdan daha değerlidir.
Jessica Malvido ile Danimarka medyasında yabancılar
2023’ün ilk üç ayında rekor sayıda yabancı, Danimarka’ya taşındı: Yılın ilk çeyreğinde Almanya, Polonya, ABD, Hindistan, Ukrayna ve diğer ülkelerden 22.000 kişi Danimarka’ya taşındı. Berlingske gazetesi, bunun “müthiş olumlu bir gelişme” olduğunu belirtirken, SMV Denmark (küçük ve orta ölçekli işletmeler derneği) “Yabancılar, ekonomik açıdan saf kazançtır. Yabancıların, Danimarkalıların işlerini ellerinden almasından korkmanıza gerek yok çünkü inanılmaz sayıda uygun iş var. Geçen yıl ilan edilen pozisyonların yüzde 30’u boş kaldı” diyor.
Dansk Erhverv, uluslararası şirketlerin 2021’de Danimarka’nın GSYİH’sine (yıllık kazancına) 210 milyar DKK katkıda bulunduğunu gösterdi. Bu rakam, 250.000 tam zamanlı hemşirenin yıllık maaşına eş değer. Yabancıların Danimarka’daki varlığı kamu finansmanını güçlendiriyor.
SMV Denmark, Danimarka’ya çalışma yaşında gelen her yabancının, Danimarka’nın bu bireyleri yetiştirmek ve eğitmek için para ödemek zorunda olmaması sebebiyle toplum için bir kazanç olduğuna dikkat çekiyor.
SMV Denmark ayrıca, optimal sayıya ulaşmaktan çok uzakta olduğumuz için daha da fazla sayıda yabancıyı çekmek için göçmenlik kurallarının esnetilmesini talep ediyor.
Yabancılar Danimarka için neden iyi? Sayemizde enflasyon kontrol altında tutuluyor; demografik zorluklar yaşanan bir dönemde kamu finansmanını güçlendiriyor ve şirketlerin ekonomik ivmeden yararlanmalarına ve iş gücü açığını gidermelerine olanak tanıyoruz.
Avrupa Birliği
Almanya’daki Danimarkalı azınlık partisi, Flensburg’da seçimleri kazandı: SSV (Danimarkalı azınlık partisi), oyların yüzde 25’ini alarak tarihte ilk kez Flensburg belediye meclisinde en büyük parti oldu. Almanların, Danimarka refah modelini istemesi bunun sebepleri arasında.
SSV, Almanya’daki Danimarkalı ve Frizyalı azınlıkların çıkarlarını temsil etmek amacıyla 1948’de kuruldu.
Yıllar içinde Danimarka okulları için Alman devlet sübvansiyonları; Kuzey Frizce dilinin ve Danimarka’da zaten var olan yasalara dayalı diğer fikirlerin teşvik edilmesi gibi başarılara imza attılar.
Türkiye’nin ikinci tur mücadelesi: Birinci turda Erdoğan yüzde 49,5 ve Kılıçdaroğlu yüzde 44,9 oy aldı. İkinci tur oylama Türkiye’de 28 Mayıs’ta yapılacak.
Danimarka’da ise ikinci tur için oy verme işlemi Kopenhag’da 20-24 Mayıs 2023 tarihinde, 08.00-22.00 saatleri arası Kopenhag Büyükelçiliği konsolosluk şubesinde (Vestagervej 16); Aarhus’ta 20-21 Mayıs 2023 tarihinde, 09.00-21.00 saatleri arası Savvaerket Event fuar merkezinde (Søren Nymarks Vej 8A, Højbjerg) gerçekleştirilecek.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Kopenhag, 23 Mayıs, 17.00-19.30: İşyerinizdeki yazılı (veya yazılı olmayan) kuralları biliyor musunuz? Danimarka’da bir çalışan olarak haklarınızı ve yükümlülüklerinizden haberdar mısınız? Ekibinizdeki çatışmalarla nasıl başa çıkacağınızı öğrenmek ister misiniz? Bu etkinlik, Danimarka’daki işyeri kültürünü anlamanızı kolaylaştırmayı hedefliyor.
Odense, 23 Mayıs, 17.45-20.00: 140 yılı aşkın bir süredir Odense Åfart’taki tekneler, Odenselileri şehir merkezinden bir tabloyu andıran “Fruens Bøge” ormanına taşıyor. Nehre gitmek, baharın tadını çıkarmak ve hayvanat bahçesindeki hayvanları görme fırsatı yakalamak için siz de International Community Odense’nin bu etkinliğine katılabilirsiniz.
Danimarka Medyasında Öne Çıkan Yabancılar
Danimarka, Arktik ve Baltık Denizi bölgesinde İskandinav güvenliğinin sıkılaştırılmasını hedefliyor (Reuters)