Danimarka’da Geçen Hafta (17.09 - 24.09) 36. Bölüm, 2023
Karbon yakalama ve depolama; Kopenhag Meclisi; Avrupa’nın en düşük enflasyon oranı
Başeditörden
İşyerinde üniforma günü: Savunma Bakanlığı, 27 Eylül’ü “işe üniformayla gitme” günü ilan etti. 27 Eylül’de İç Güvenlik Kuvvetleri (Hjemmeværnet) de dahil olmak üzere orduya bağlı herkes askerî üniformalarını giyerek iş gidecek. İç Güvenlik Kuvvetleri üyesi olarak işe giderken üniformamı giymeyi sabırsızlıkla bekliyorum :)
Last Week in Denmark Evreni
Spotify, Apple Podcasts, Pocket Casts, Google Podcasts, Overcast, Amazon Music, Goodpods, Podfriend, Castbox, Castro, Player FM, Deezer, Podchaser, Podcast Addict, Podcast Index ve Buzzsprout platformlarında haftalık podcast’imizi dinleyebilirsiniz.
Podcast’in yapımcılığını Wizmedia (radyo-televizyoncu Wizzi Magnussen) üstleniyor.
“Yeni Danimarka” ürün koleksiyonlarımıza göz atın: “Moving Forward”, “Searching for Home”, “Vasil”, “Irina”, “Monika” ve “Kifaax”.
Yepyeni içerikleriyle web sitemize göz atın: Danimarka’da yatırıma giriş; Danimarka’da Doğum: Hamilelik; Danimarka’da Doğum: Doğum yapmak.
Bizi diğer dillerde de takip edebilirsiniz: Rumence, Lehçe, İspanyolca ve İngilizce.
Danimarka Siyaseti
Yeni yasalar ve yönetmelikler
Karbon yakalama ve depolamaya 26,8 milyar DKK: Parlamentoda büyük çoğunluk, karbon yakalama-depolama teknolojisine 15 yıllık büyük bir yatırımı destekleme konusunda anlaştı. En az 34 milyon ton CO2 yakalanması hedefleniyor.
Karbon yakalama ve depolama (CCS), baca gazlarından (egzoz) CO2’nin yakalanıp yeraltında depolanmasına dayanan bir teknoloji.
CCS şirketleri Haziran 2024’ten itibaren ihalelere girebilecekler.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Parlamento simültane tercümeye hazır değil: Yaz tatilinden önce Danimarka Parlamentosu’nun bir üyesi genel kurulda Grönland dilinde konuşarak herkesi şaşırtmıştı. O günden beri, parlamentoda krallığın üç dilinde (Danimarka, Grönland dili ve Faroe dili) simültane çeviri yapılıp yapılmayacağı konusunda bir tartışma sürüyor. Grönland Parlamentosu’nda simultane tercüme (Grönland dili / Danca) yapılıyor. Ne yazık ki parlamento başkanlığı bunun çok pahalıya mal olacağına karar verdi (200 milyon DKK yatırım gerektiriyor).
Ancak çeşitlilik açısından küçük bir zafer: Genel kurulda Grönland dili veya Faroe dili konuşmak isteyen milletvekilleri bunu yapabilecek. Tercüman tutabilmeleri için fon alacaklar ya da konuşmayı Danca tekrarlayabilmeleri için konuşma süreleri iki kat uzun olacak.
Çalışma Bakanı, yabancıların Danimarka’ya gelmesini kolaylaştırma fikrine karşı: Daha önce üniversitelerdeki İngilizce programları kapatmasıyla tanınan mevcut Çalışma Bakanı Ane Halsboe Jørgensen’e göre hükümet, yabancıların Danimarka’ya gelmesini kolaylaştırmak yerine 43.000 işsiz genci iş piyasasına sokmaya odaklanmalı.
Uzmanlara göre, 43.000 işsiz gencin yüzde 80’i henüz eğitimlerini tamamlamamış ya da eğitimine ara vermiş bulunuyor, bu da geriye, çalışma potansiyeline sahip yalnızca 8.600 kişi kaldığını gösteriyor ve bu rakam, Danimarka ekonomisinin ihtiyaç duyduğundan çok uzak.
Dansk Industri (Danimarka Sanayi Konfederasyonu), mevcut krizi çözmek için gençlerin tek başına yeterli olmadığını ve uluslararası iş gücünün Danimarka’ya gelmesinin daha kolay olması gerektiğini düşünüyor.
Kopenhag Meclisi, kamusal iletişimin ve kamuya açık internet sitelerinin İngilizce de olmasını istiyor: “Kopenhag Meclisi” (Københavnertinget) uzun bir tavsiye listesi hazırladı. “Kopenhag Meclisi”ne seçilen vatandaşlar daha kapsayıcı bir şehir, ayrımcılığın sona ermesi, arabasız bir şehir ve daha fazla biyolojik çeşitlilik talep ediyor.
“Kopenhag Meclisi” Danimarka’nın ilk yurttaş konseyi. Ocak 2023’te 36 üye yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, coğrafi dağılım vb. kriterlere göre seçildi. Üyelerin yüzde 33’ü savunmasız gruplara (fiziksel engel, ruhsal bozukluk, etnik azınlık vb.) mensup.
Kopenhag Meclisi üyeleri sorunları değerlendiriyor ve tavsiyelerde bulunuyor. Nihai çözümleri yürürlüğe sokan ve bunların uygulanıp uygulanmayacağına ve uygulanabiliyorsa nasıl uygulanacağına karar verenler üyeler değil. Politikacılara tavsiyelerde bulunacak bir komisyon olarak öneriler, fikirler ve örnekler sunacaklar.
Temel Entegrasyon Eğitimi (IGU) Aralık 2027’ye kadar uzatıldı: Hükümet ve sosyal ortaklar, IGU’nun Aralık 2027’ye kadar uzatılması için üç taraflı bir anlaşma imzaladı.
Şu ana kadar işsiz mülteciler ve “aile birleşimi” yoluyla buraya taşınan 40 yaşın altındaki (ve Danimarka’da 10 yıldan az yaşamış) kişiler IGU’ya katılabiliyor. Gelecek yıldan itibaren yaş sınırını 50’ye ve Danimarka’da yaşama süresi şartını 20 yıla çıkarmak istiyorlar.
IGU, bir şirkette 23 haftalık çalışma ve stajdan oluşan iki yıllık bir eğitim.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Ekstra uzun kamyonlar Danimarka yollarında: Ulaştırma Bakanlığı, ekstra uzun kamyonların (25 ila 34 metre arası) Danimarka yollarında kullanılmasına izin veren bir kanun taslağı hazırlayacak. Kanun onaylanırsa, Aarhus ile Høje-Taastrup arasındaki yolda beş yıllık bir pilot uygulama yürürlüğe konacak.
Hedef yük kapasitesini artırmak ve CO2 emisyonlarını azaltmak.
Eğitimciler, hemşireler, sosyal/sağlık görevlileri ve gardiyanların maaşına aylık 2.500 DKK zam: Başbakan, dört kamu çalışanı grubunun maaşlarına zammı desteklediğini açıkladı. Maaş artışından yaklaşık 200.000 kişi yararlanacak.
Hangi kamu çalışanlarının maaşlarına zam yapılması gerektiğine başbakan veya hükümet karar veremiyor. Bu nedenle başbakan yakında üçlü müzakere çağrısında bulunacak.
Üçlü müzakere (trepartsforhandling); hükümet, sendikalar ve işveren birlikleri arasında yapılan bir tür müzakere. Başbakan tek başına karar verme yetkisine sahip olmasa da müzakereler sırasında lobi yapabilir.
Siyasi arena
Alternativet (Yeşiller) bir milletvekili kaybetti: Parti, geçen hafta yaşanan iç çatışmaların ardından altı milletvekilinden beş milletvekiline düştü. Theresa Scavenius, milletvekilliği yetkilerini elinden almaya karar veren partiden istifa etmeye ve görevine bağımsız milletvekili olarak devam etmeye karar verdi.
Theresa Scavenius, Aalborg Üniversitesi Kopenhag kampüsünde doçent ve bir iklim bilimcidir. Büyük büyük amcası eski başbakan Erik Scavenius’tur.
DF (nasyonal sosyalistler) ve SF (sosyalistler) enerji şirketlerine vergi istiyor: İki parti, erken emekli olma şartının genişletilebilmesi için finansman sağlamak amacıyla enerji firmalarına ek vergi getirmek istiyor.
Halihazırda haftada yalnızca 15 saat veya daha az çalışabilenler erken emekli olabiliyor. Taraflar bu sürenin haftada 18 saat veya daha azı olacak şekilde genişletilmesini istiyor.
Venstre’nın (Liberaller) yeni yönü: Parti başkanı Jakob Ellemann-Jensen, Venstre’nın bundan sonra Danimarka için liberal bir proje hazırlayacağını ve muhafazakâr güçlerle bağlarını koparacağını duyurdu. Ellemann-Jensen, Venstre’nın optimist ve ileriye dönük, ilerlemeyi hedefleyen bir parti olması gerektiğini dile getiriyor.
Bir röportajda Ellemann-Jensen, muhafazakârların yarını dört gözle beklemek yerine düne özlem beslediklerini ve bunun artık Venstre’ya yakışmadığını söyledi.
Ayrıca Venstre’nın günümüzde muhafazakâr, liberteryen ve milliyetçi güçlerin bir karışımı olan “mavi partiler”e ait olmadığını da dile getirdi.
Danimarka Ekonomisi
Avrupa Birliği’nin en düşük enflasyon oranı: Ağustos ayında Danimarka’da, Avrupa Birliği’ndeki en düşük enflasyon oranı kaydedildi. Avrupa Birliği’nde enflasyon yüzde 5,9 seviyesindeyken, Danimarka’da yüzde 2,3 seviyesindeydi. Avrupa’da yüzde 2’lik enflasyon oranı kabul edilebilir olsa da, Danimarka’da oranın daha da indirilmesi amaçlanıyor.
Danimarka Merkez Bankası’nın ekonomiye dair görüşleri:
2024 ve 2025’te yüzde 1,3’lük ekonomik büyüme yaşanması bekleniyor. Bu yıl büyüme oranı yüzde 0,9 olarak değerlendirildi ancak Novo Nordisk’in başarısı sayesinde rakam yüzde 1,7 olarak yeniden değerlendirildi.
2025’te işsiz sayısının 84.000’den 105.000’e çıkması bekleniyor. İnşaatın birçok kolunda ve sanayinin büyük kısmında düşüş yaşanıyor.
Maaş zamları “yüksek çekirdek enflasyon” dönemini uzatacak.
Önümüzdeki birkaç yıl için sıkı bir maliye politikası ve kamu harcamalarında ılımlılık öneriyorlar.
Ev fiyatlarının bu yıl ortalama yüzde 3,2 düşmesini, önümüzdeki yıllarda ise yükselmesini öngörüyorlar.
Aarhus’ta yıllık park izinleri artıyor: Ocak 2024’ten itibaren Aarhus’ta yıllık park izinlerinin fiyatı 500’den 2.500 DKK’ya çıkacak. Aarhus Kent Konseyi, karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla fiyatı yüzde 400 artırmaya karar verdi. Aarhus’un 2030 yılına kadar CO2 nötr olması hedefleniyor.
Bazı bölgelerdeki iki saatlik ücretsiz park yerleri de kaldırıldı.
Aynı zamanda pazar günleri ücretsiz park izni getirilmesini istiyorlar.
Danimarka’da Yaşam
Punitha Kumar ile sağlık
Danimarka Kadın Hastalıkları ve Doğum Derneği başkanı, mevcut 12 haftalık kürtaj sınırının yükseltilmesi gerektiğini söyledi. Ancak toplumun ve çeşitli grupların bu konuda bölünmüş olması nedeniyle sınırın kesin olarak belirlenemeyeceğini de ifade etti. Dernek üye kurulu ilk kez bu konuda bir tavır alıyor ve sınırın yükseltilmesini gerektiren üç temel neden olduğunu belirtiyor:
Doktorların Down Sendromu gibi sağlık risklerini tahmin etmelerine yardımcı olan ilk ense kalınlığı taraması en erken 12. haftada yapılabiliyor.
Kadınlar 12. haftadan sonra da kürtaj konseyinin iznine tabi olmak koşuluyla kürtaj yaptırabiliyorlar.
Son karar için kadınların kendi bedenleri üzerinde söz sahibi olmalarına izin verilmelidir.
Bazı komşu ülkelerdeki kürtaj sınırları şu şekilde:
Hollanda - 24 hafta
İzlanda - 22 hafta
İsveç - 18 hafta
Almanya - 14 hafta
Norveç - 12 hafta
Biraz sakin vakit geçirebilmek için çocuğunuza bir telefon ya da tablet veriyor ve bu durumdan rahatsız mı oluyorsunuz? Børns Vilkår tarafından yayınlanan bir rehberde, çocuklar için sağlıklı olan ekran başında kalma süreleriyle ilgili bilgiler bulunuyor. Farklı yaş gruplarına ayrılmış olan bu geniş kapsamlı rehberde yer alan birkaç önemli madde:
2 yaşın altındaki çocukların ekran başında kalmaları tamamen engellenmeli.
2 ila 12 yaşındaki çocukların yemeklerini bir ekrana bakmadan yemeleri gerekiyor.
13-15 yaş arası çocuklar için ise, konuşulması zor bir konu olduğunda veya internette hoş olmayan bir durum yaşandığında, ebeveynler yargılayıcı olmayan ortam sağlamalı ve çocuklarıyla açık bir şekilde meseleyi tartışmalı.
16-18 yaş arasındaki gençler için ise, ebeveynler çocuklarının mahremiyetine saygı duymalı ancak her zaman erişilebilir olduklarını, kendileriyle rahatça konuşabileceklerini ve çocuklarının çevrim içi etkinlikleriyle ilgilendiklerini göstermeliler.
Kılavuzun tamamını okumak için burayı tıklayın.
Çiçek Eriş ile kültür, din ve kraliyet
UNESCO'nun dünya mirası listesine beş Danimarka kalesi eklendi: Aggersborg (Limfjorden), Borgring (Køge), Fyrkat (Hobro), Nonnebakken (Odense) ve Trelleborg (Slagelse).
Bu arkeolojik alanlar, geometrik tasarlanmış, halka şeklindeki anıtsal Viking Dönemi kalelerinden oluşuyor. Yaklaşık MS 970 ile 980 yılları arasında inşa edilen kaleler, önemli kara ve deniz yollarının yakınında stratejik olarak konumlandırılmıştı ve her biri, savunma amacıyla çevredeki arazinin doğal topoğrafyasından yararlanıyordu.
Danimarka Dil Kurulu, Yazım Kılavuzu’nda kapsamlı bir güncelleme yaptı: En son revizyon 12 yıl önce yapılmıştı. Yeni yapılan revizyon, Dancada cinsiyet eşitliğinin ve cinsiyet tarafsızlığının desteklenmesine önemli bir vurgu yapıyor. Editörler, gerektiği yerlerde cinsiyet ayrımı gözetmeyen karşılıklar oluşturabilmek amacıyla cinsiyet çağrıştıran tüm kelime, öbek ve ekleri incelediler (işadamı, insanoğlu, adam etmek). Ayrıca sözlükteki cümle örnekleri de cinsiyet stereotiplerini ortadan kaldırmak üzere incelendi.
Yeni baskının 2024 yılı sonuna kadar matbu ve dijital olarak satışa sunulması planlanıyor.
Viborg piskoposu Henrik Stubkjær, 77 milyon insanı temsil eden Dünya Luteryen Kiliseler Federasyonu'nun başkanlığına seçildi. Kendisi bu görevi üstlenen ilk Danimarkalı oldu.
Bilim ve teknoloji
Her yıl düzenlenen AB Genç Bilim İnsanları Yarışmasında (EUCYS) Danimarka yine birinci oldu: Martin Stengaard Sørensen (19 yaşında, DTU öğrencisi), genç araştırmacılara (14-20 yaş) yönelik olan Avrupa çapındaki yarışmada birinci oldu. Küçük roket motorlarını soğutmak için daha az toksik kimyasal içeren yakıt kullanmak üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.
Avrupa Birliği
Danimarka’daki çiftçilere olağanüstü kuraklık yardımı: Avrupa Komisyonu, Danimarka'da bu yaz kuraklıktan etkilenen çiftçilere 47 milyon DKK tahsis etme kararı aldı. Para Ocak 2024'ün sonunda ödenecek.
Norveç'in yeni hazine avı: deniz yatağı madenciliği: Norveç, nadir toprak mineralleri için deniz yatağında madencilik yapmaya başlamak istiyor. Araştırma gezilerinde demir, manganez ve kobalt içeren değerli taşlar buldular. Norveç Parlamentosunun üzerinde uluslararası kuruluşlar ve diğer ülkeler tarafından deniz yatağı madenciliğini onaylamaması yönünde ciddi bir baskı var. Neden? Deniz yatağında madencilik yapmanın ekosistem üzerindeki etkisini bilmiyoruz.
Onaylandığı takdirde Norveç, dünyada deniz yatağında madencilik yapan ilk ülke olacak.
Rusya, Barents Avrupa-Arktik Konseyi'nden çekildi: Barents bölgesi, Norveç, İsveç, Finlandiya ve Kuzeybatı Rusya'nın en kuzey kısımlarından oluşuyor. Bölge 1,75 milyon kilometrekarelik bir alanı kapsıyor ve bunun yaklaşık %75'i Rusya'da bulunuyor.
2024 Avrupa Parlamentosu seçimlerine giden yol
Radikale Venstre'nın spidskandidat'i (listede 1. sırada yer alan aday) belirlendi. Gençlik partisinin eski lideri Sigrid Friis Frederiksen, Avrupa Parlamentosu seçim sürecinde partiye liderlik edecek.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Çevrimiçi, 26 Eylül, 14:00-15:45: Danimarka'da iş arama süreçlerinde yeni misiniz? İş arama konusunda biraz rehberlik desteği alsam, biri yardım etse iyi olur mu diyorsunuz? International House North Denmark, Danimarka'da iş aramanın temellerini ve Danimarka’ya özgü bir özgeçmiş ve önyazı hazırlama sürecini anlatacağı ücretsiz bir seminer veriyor. Hemen ardından yapılacak olan ikinci seminerde ise Kuzey Danimarka'da iş arama ve çevre edinme platformu olarak LinkedIn’i nasıl aktif olarak kullanabileceğinizden bahsedilecek.
Esbjerg, 26 Eylül, 09:00-14:00: Bu atölyede farklı kültürlerin birleştiği ortamlardaki dinamikleri derinlemesine inceleyebilir ve ortak tepkiler ve başa çıkma yöntemleri dahil çeşitli şok edici kültürel unsurlar üzerine konuşabilirsiniz.
Esbjerg, 28 Eylül, 16:30-18:00: Danimarka'da bankacılık, ev satın alma ve genel sigortalar ile ilgili kültür ve davranış kuralları hakkında daha fazla bilgi edinin.
Aarhus, 30 Eylül, 10:00: Aarhus City Welcome 2023'e katılın ve ağ oluşturma, iş arama, dil eğitimi, vatandaşlık hizmetleri, spor, eğlence ve çok daha fazlası hakkında rehberlik alın. Bu etkinlikte 40'tan fazla kuruluşla tanışma fırsatı bulacaksınız.
Andreea Bianca Pascalau Buza ile Hisse Oyunları 2023
Novo Nordisk ve OMX C25
OMX C25 (genellikle “C25 endeksi” olarak anılır), halka açık en büyük 25 Danimarka şirketini içeren bir endekstir. Novo Nordisk de listedeki şirketlerden biri.
Şu ana kadar C25 endeksi için pek de iyi bir yıl olmadı; bazı uzmanlar, Novo Nordisk'in Ağustos ayındaki artışı olmasaydı sonucun olumsuz olacağını söylüyor. Ancak uzmanlar artık ABD'nin ilaç şirketlerine yönelik düzenlemeler yapması ve ilaç fiyatlarında indirime gitmesi beklendiğinden şirketin payının (en azından kısa vadede) değer kaybedeceğini öngörüyorlar.
Aktiespil borsa oyununda biyoteknoloji üstünlüğü
2019'dan bu yana Børsen Aktiespil'in (sanal bir borsa oyunu) her kazananı biyoteknolojiye yatırım yaparak kazandı. Pazartesi günkü Millionærklubben podcast bölümünde, küçük şirketlerin radarlarının altında uçarken analistlerin ve portföy yöneticilerinin genellikle C25 şirketlerine odaklandıklarını anlattılar. Belki de oyunu kazanmaya giden yol, "bir sonraki Novo Nordisk"i bulmaktan geçiyordur :)
Aylık birikimler
Daha doğrusu aylık yatırımlar. Aktiespil'den farklı olarak, "gerçek hayatta" yatırım yaparken, her satın aldığınızda veya sattığınızda "kurtage" (aracılık ücreti) ödersiniz. Nordnet'in Månedsopsparing hesabı üzerinden yatırım yaparsanız aracılık ücreti ödemek zorunda kalmazsınız. Bu süreci adım adım anlattığım kılavuza buradan erişebilirsiniz. Ayrıca yatırımlar, ev sahipliği, krediler ve daha fazlası hakkında bilgi sahibi olmak için Instagram hesabımdan beni takip edebilirsiniz @moneylikealocal.dk.
Bülteni her Pazar e-posta olarak almak için trlastweekdk.substack.com adresinden abone olabilirsiniz.