Danimarka’da Geçen Hafta (20.08 - 27.08) 32. Bölüm, 2023
Dinî kitapların yakılmasının yasaklanması; Ukrayna’ya savaş uçağı bağışı
Başeditörden
Haftalık “Last Week in Denmark” podcast’i: Gazeteci Wizzi Magnussen ile haber yorumları, görüşler ve biraz da mizah...
Bizi her cumartesi Spotify, Apple Podcasts veya Google Podcasts’ten takip edebilirsiniz. Farklı bir podcast platformu kullanmak istiyorsanız bu bağlantıya göz atın.
Pazar sabahı kahvenizi “Yeni Danimarka” ürün koleksiyonumuzdan metal bir kupa ile içebilirsiniz.
“Last Week in Denmark” gönüllü ekibine katılın
Sosyal Medya Ekibi, grafik tasarımcı ve içerik üreticisi arıyor (haftalık ~ 4 saat). İlgileniyorsanız ekip lideri Alina Axinte’ye (alinamaxinte@gmail.com) yazın.
Rumence Edisyonu (Gazeta Danemarcei) pazarlama sorumlusu arıyor (haftalık ~ 4 saat). İlgileniyorsanız ekip lideri Anda Macovei’ye (gazetadanemarcei@gmail.com) yazın.
Türkçe Edisyonu (Danimarka’da Geçen Hafta) pazarlama sorumlusu/tanıtımcı ve topluluk ilişkileri sorumlusu arıyor (haftalık ~ 4 saat). İlgileniyorsanız takım lideri Çiçek Eriş’e (cicekeris@gmail.com) yazın.
Danimarka Siyaseti
Yeni yasalar ve yönetmelikler
Danimarka’da 75.000 hektar yabani orman: Danimarka Doğa Ajansı, Danimarka genelindeki 37 ormanlık alanda 75.000 hektarlık el değmemiş orman oluşturma sürecinde olduklarını açıkladı.
Bu web sitesinde “yabani orman” alanlarında ne gibi değişiklikler olacağını okuyabilirsiniz.
Ormanlar daha heterojen olacak, yerli türlere yer açılacak, büyükbaş hayvanlarla atların ormana girmesine yeniden izin verilecek, daha fazla dereye yer açılacak, ölü ağaçlar kaldırılmayacak, yeni yaşam alanları oluşturulacak ve odun kesimi durdurulacak.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Geçici sınır kontrolleri: 26 gün sonra, 29 Ağustos gece yarısı, İsveç ve Almanya sınırında artırılan kontroller sona erecek. İsveç ile sınır kontrolü tekrar kaldırıldı, Almanya sınırında ise rasgele kontroller devam edecek.
PET (Danimarka Polis İstihbarat Teşkilatı), Danimarka’daki güvenlik riskini düşürdü, bu nedenle sınırdaki çalışmaların yoğunlaştırılmasına artık gerek duyulmuyor.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Kamusal alanda dinî kitap yakmaya para cezası veya iki yıla kadar hapis: Hükümet, dinî kitapların (İncil, Kuran, Tevrat vb.) kamusal alanda yakılmasını yasaklayan bir yasa teklifinde bulunacak. Yasayı çiğneyenler para cezası veya iki yıla kadar hapis cezası alacak. Ancak yasa, dinî kitaplarla sınırlı kalmayıp dinî bir topluluk için önem arz eden her türlü nesneyi kapsıyor.
Dinî öneme sahip nesneler, dinî bir topluluğun kutsal kabul ettiği veya inancın öğretisini ya da öğretilerini temsil eden, dinî metinler gibi fiziksel nesnelerdir. Dinî değer atfedilebilecek kıyafetleri kapsamaz.
Giyimde iklim vergisi: Radikale Venstre (Sosyal Liberaller) giysilere kilo başına 50 DKK ağırlık vergisi getirilmesini önerdi. Sebebi, giysi alımında dünya şampiyonu olmamız. Yılda ortalama 10,2 kilo kıyafet alıyoruz. Son 5 yılda giyim tüketimimiz yüzde 36 artarken, ayakkabı ve kıyafet tamirinde yüzde 50 düşüş yaşandı.
Küresel CO2 emisyonlarının yüzde 10’u moda endüstrisinden kaynaklanıyor.
Radikale Venstre, giysilere uygulanan iklim vergisinin yanı sıra sığır eti, çimento, biyokütle, tek kullanımlık ürünler, azot oksit şişeleri ve dizele de vergi getirilmesini önerdi. Ayrıca parti, uçuş vergisi ve yol vergisi getirilmesini de destekliyor.
Siyasi arena
Son kamuoyu yoklamasına göre
İktidar partileri - Socialdemokratiet (Sosyal Demokratlar) %22,9 (son seçimlere göre -7 vekil); Venstre (Liberaller) %9,7 (-6 vekil); Moderaterne (Sosyal Liberaller) %7,2 (-3 vekil) = Toplam: 73 (bugünkü 89 vekile göre -16 vekil. Bugün seçim olsa iktidar olmaya yetmezdi.)
Kızıl muhalefet: SF (Sosyalistler) %12,3 (+7 vekil); Enhedslisten (Sosyalistler) %7,5 (+4 vekil); Radikale Venstre (Sosyal Liberaller) %4,6 (+1 vekil); Alternatif (Yeşiller) %3,1 (-1 vekil) = 37 vekilden 48’e.
Mavi muhalefet: Liberal İttifak (Liberteryenler) %10,9 (+5 vekil); Konservative (Muhafazakarlar) %5,4 (-1 vekil) = 24 vekilden 28’e.
Aşırı sağ partiler: DD (Popülist Milliyetçiler) %9 (+2 vekil); DF (Sosyal Milliyetçiler) %3,4 (+1 vekil); NB (Liberteryen Milliyetçiler) %3,1 (-1 vekil) = 25 vekilden 27’ye.
Hükümetteki değişiklikler: Troels Lund Poulsen ve Jakob Ellemann-Jensen görev değiştirdiler. Troels Lund Poulsen yeni Savunma Bakanı olurken, Jakob Ellemann-Jensen ise yeni Ekonomi Bakanı oldu. Jakob Ellemann-Jensen hastalık iznindeyken Troels Lund Poulsen Savunma Bakanı olarak görev yapmıştı. Hastalık izninden dönmesinin üzerinden üç hafta geçen ve o zamandan beri skandallarla boğuşan Jakob Ellemann-Jensen, Parlamento’dan özür dilemek ve Savunma Bakanlığı’nın en üst düzey memurunu görevden almak zorunda kaldı. Fakat görev değişikliğinin esas sebebi Venstre’yı (Liberaller) yeniden canlandırmaya odaklanmak için zamana ihtiyacı olması ve Savunma Bakanlığı’nda işler çok yoğun.
Sosyalist partinin (Enhedslisten) yeni lideri: Diğer siyasi partilerden farklı olarak Enhedslisten kolektif bir liderlikle yönetiliyor. Partinin önde gelen ismine “siyasi sözcü” (politiske ordfører) adı veriliyor ve bu kişi partinin milletvekilleri tarafından atanıyor. Yeni siyasi sözcü Pelle Dragsted (2015’ten beri milletvekili, tarih öğretmeni) son parlamento seçimlerinde parti içinde en fazla kişisel oyu aldı (Büyük Kopenhag Bölgesi’nde 14.129 oy).
Önceki önde gelen isimler: Mai Villadsen (2021-2023), Pernille Skipper (2016-2021), Johanne Schmidt-Nielsen (2009-2016).
Konservative’in eski lideri Lars Barfoed, Moderaterne’ye geçti: Eski siyasi lider, bakan ve milletvekili 48 yıllık üyeliğini Konservative’in kamusal alanlarda dinî kitapların yakılması yasağına karşı çıkmaya karar vermesiyle sona erdirdi. Tek sebep bu değil elbette. Sağa doğru bir kaymadan (merkezden çok aşırı sağa doğru) ve partinin yavaş yavaş esas kimliğini kaybetmesinden kaygı duyuyor.
Danimarka, Ukrayna’ya 19 adet F-16 bağışladı: Danimarka ordusunun toplam 40 adet F-16 uçağı bulunuyor. Hollanda da F-16 bağışlayacağını duyurdu. Hollanda ve Danimarka, dünyada Ukrayna’ya askerî uçak bağışlamaya karar veren ilk ülkeler oldu.
Altısı pilot, geri kalanı destek personeli olmak üzere 73 Ukraynalı, F-16 eğitimi almak üzere Güney Danimarka’daki Skrydstrup Hava Kuvvetleri Üssü’ne geldi. Eğitim yaklaşık altı ay sürecek.
Danimarka Parlamentosu’ndaki 12 partinin tamamı askerî uçak bağışını onayladı.
Uluslararası medyaya göre bağış, Danimarka’yı “diplomatik cephe devleti” haline getiriyor ve bu durum NATO ülkeleri arasındaki “Savaş uçağı verebilir miyiz?” tartışmasını “Neden uçak bağışlamıyorsunuz?” tartışmasına dönüştürüyor, dolayısıyla daha fazla ülke bağış yapma konusunda baskı altında kalacak.
Ukrayna Başkanı Volodimir Zelenskyi Danimarka’yı ziyaret etti.
Danimarka Ekonomisi
Elektrik tüketiminde yüzde 9 düşüş: Önceki yıllarla karşılaştırıldığında elektrik ve gaz tüketimi bu yaz (son üç ayda) önemli ölçüde azaldı. Elektrikte yüzde 9, doğalgazda yüzde 17’lik bir düşüş söz konusu. Bu sonbahar-kış sezonunda yeni bir enerji krizini önlemek için bu oranların devam ettirmemiz ve genel olarak elektrik ve doğalgaz tüketimimizi azaltmamız gerekiyor.
Danimarka Enerji Ajansı’na göre, tüketimde düşüş devam ederse ve tüketim alışkanlıklarımızı elektriğin en çok üretildiği saatlere uyacak şekilde değiştirirsek, bu kış elektrik sıkıntısı yaşanmayacak. Kışın sert geçmesi durumunda işler değişebilir.
Doğalgaz konusunda ise kasım ayına kadar Avrupa Birliği depolarının yüzde 90 dolması bekleniyor. Ancak Uluslararası Enerji Ajansı, Rus doğalgazına erişim olmadan yola devam edilebilmesi için Avrupa çapındaki genel doğalgaz tüketiminin azaltılması gerektiği konusunda uyarıyor.
62 Danimarka Kronu karşılığında 100 İsveç Kronu: Bu durum, Danimarka’da yaşayanların kayak tatili rezervasyonlarına da yansıdı. Çoğu insan İsveç kayak merkezlerindeki seyahat paketlerini tercih ediyor. Hatta İsveç, kış mevsiminde cazibe merkezi olan Norveç’i geride bıraktı.
İsveç Kronunun zayıflaması İsveç’in Danimarka firmaları için ihracat pazarı olarak çekiciliğini yitirmesi anlamına da geliyor.
Aarhus’ta ücretsiz toplu taşıma: Bugün (27 Ağustos) Aarhus’ta toplu taşımayla ücretsiz seyahat edilebilecek. Arabasız pazar günü deneyinin bir parçası olarak yedi sokak ve bir meydan araç trafiğine kapatılacak ve insanlar toplu taşımayı kullanmaya teşvik edilecek.
Danimarka’da Yaşam
Mantar toplama mevsimi geldi ve zehirlenme hattı her zamankinden daha yoğun: Zehirli bir mantarı yenilebilir bir mantarla karıştıran 650’den fazla insan, zehirlenme hattını aradı. Danimarka Gıda ve İlaç Ajansı’na göre “Mantarların çoğu zararsız ve büyük bir kısmı yenilebilir mantar. Ancak birkaç mantar yaşamı tehdit edecek derecede zehirli ve ciddi hastalıklara neden olabilir. Bunlardan biri ölümcül olan yeşil sinek mantarı. Organlara zarar verir ve Güneydoğu Asya’da yaygın olarak yenilen porçini mantarıyla karıştırılabilir.”
82 12 12 12 numaradan Zehir Hattı’nı arayabilirsiniz.
Mantarları çiğ yemekten kaçının; yemeden önce yenilebilir olduğundan tamamen emin olun; mantar toplamaya gittiğinizde basım tarihi yeni bir mantar kitabı kullanın.
Punitha Kumar ile sağlık haberleri
Diyabet ilacı olarak Ozempic kullananlar gelecek yıl daha fazla para ödeyebilir: DR’nin haberine göre yetkililer Novo Nordisk’in iştah kesen ilacı için verilen sübvansiyonları kaldırmayı planlıyor. Danimarka’da yaklaşık 90.000 hasta için gereken yüksek sübvansiyon miktarıyla ilgili uzun süredir devam eden sorun, Danimarka İlaç Ajansı’na bağlı Geri Ödeme Komitesi’nin dikkatini çekti.
Komite, sadece Ozempic için bu yıl 1,1 milyar DKK gibi büyük bir meblağ tahsis edilmesi gerekeceği için hastalara ilk tercih olarak daha ucuz bir alternatif verilmesi gerektiğini vurguladı.
Ozempic’in maliyeti günlük 48 DKK; hasta başına yıllık 17.000 DKK civarında.
Daha ucuz bir muadilin maliyeti hasta başına günlük 15 DKK veya yıllık 5.500 DKK civarında.
Danimarka İlaç Ajansı komitenin tavsiyesini kabul ederse, çoğu hasta doktorlarına danıştıktan sonra daha ucuz bir muadile geçmek isteyip istemediklerine karar vermek zorunda kalacak. Hastalar Ozempic’i kullanmaya devam etmek istiyorsa başvuruda bulunacaklar, ancak doktorun değerlendirmesiyle ilaç reçete edilmeye ve sübvanse edilmeye devam edecek. Danimarka İlaç Ajansı’nın sonbahara kadar karar vermesi gerekiyor, sübvansiyon kaldırılırsa değişikliklerin uygulanması önümüzdeki yazı bulacak.
Enflasyon ve sübvansiyonlu ilaçların (Ozempic dahil) yüksek maliyetleri nedeniyle Midtjylland Bölgesi konsey başkanı Anders Kühnau, devletin şubat ayında verdiği 2 milyar DKK mali yardımın yeterli olmadığını dile getirdi. Anders Kühnau, bölgenin bütçesini aşmadan bekleme listesindeki hastaları tedavi etmeye devam edilemeyeceğinin de altını çizdi. Sağlık Bakanı Sophie Løhde, sağlık acil durum planı duyurusu sırasında Danimarka’daki tüm bölgelerin, hastanelerdeki bekleme listelerinin 2024 yılına kadar azaltılmasını ve salgın öncesi dönemlere dönmesini sağlayacağını belirten bir anlaşma imzaladığını söylemişti.
Eğitim
“Bağımsız okullar”ın kurulması için 28 başvuru: “Bağımsız okul” (friskole), devlet okuluna (folkeskole) bir alternatiftir. Danimarka’da okula gitme görevi değil, öğrenme görevi olduğunu belirten, anayasanın (Grundlov) 76. maddesi temel alınarak oluşturulmuşlardır. “Bağımsız Okullar Yasası” kapsamında faaliyet gösteren 550 “bağımsız okul” bulunmaktadır. Karşılaştırmak gerekirse 1066 devlet okulu var. Daha fazlasını buradan okuyun.
Her “bağımsız okul” kendi değerler altyapısına karar verir: Bazı okullar Grundtvig geleneğini takip ederken, diğerleri Rudolf Steiner geleneğini uygular, bazıları çok dillidir (ör. Fransız ve Alman okulları), bazıları ise inanç temellidir (ör. Müslüman, Katolik).
“Bağımsız okul” devlet sübvansiyonlarıyla (devlet okullarında öğrenci başına yıllık ortalama devlet hibesinin yüzde 76’sı olan 52.578 DKK) ve ebeveynlerin yaptığı ödemelerle (yıllık ortalama 15.000 DKK) finanse edilir.
Yerel yönetimlerin genellikle köylerde bulunan küçük okulları harcama kesintileri nedeniyle kapatmak zorunda kalması yüzünden “bağımsız okullar”ın kurulması için bu kadar çok başvuru yapılıyor. Çeşitli topluluklar, kısmen devlet destekli “bağımsız okullar”ın oluşturulması için bir araya geliyor.
Çiçek Eriş ile kültür, din ve kraliyet haberleri
Kopenhag, Nørrebro’daki Blaagard Tiyatrosu’nun eski tiyatro yönetmeni Sargun Oshana, sanat ve kültürel yaşamda eşitlik ve çeşitliliğin geliştirilmesine yaptığı katkılardan dolayı ilk Bodil Koch Ödülü’ne layık görüldü. Kültür Bakanı Jakob Engel-Schmidt, Oshana’nın tiyatroya yeni sesler ve seyirciler kazandırma ve tiyatroyu yaş, cinsiyet, cinsel yönelim ve etnik köken fark etmeksizin kapsayıcı hale getirme becerisine vurgu yaptı.
Öncü bir Danimarkalı siyasetçinin onuruna verilen Bodil Koch Ödülü, her yıl sanat ve kültür alanında eşitliği ve/veya çeşitliliği teşvik etmek için olağanüstü çaba gösteren bir kişi veya kuruluşa verilecek. Ödülün sahibi 100.000 DKK alacak.
Spor
Danimarka kadın futbol takımı dünyanın en iyi takımları listesinde 12. sırada yer alıyor.
İsveç, İspanya ve ABD dünyanın en iyi takımları.
Danimarka’nın kadın futbol takımı, erkek futbol takımına (19. sırada) göre daha yüksek bir seviyede.
Takım, 18. sırada yer aldığı geçen yıla göre seviyesini yukarı taşıdı.
Bilim ve teknoloji
Okullarda iç mekân hava kalitesi üzerine araştırma projesine 5 milyon DKK: Statens Serum Institute bünyesinde çalışan bilim insanları, okullarda solunum yolu hastalıklarını önlemek için iç mekân hava kalitesinin nasıl yükseltilebileceğini inceleyecekleri iki yıllık bir pilot proje için RealDania’dan 5 milyon DKK hibe aldı.
Avrupa Birliği
Acil durum tahıl stoku: Norveç hükümeti acil durumlar için tahıl stoku oluşturmaya karar verdi. Gelecek yıl 15.000 tonla başlanacak. 2030 yılında tüm nüfusa üç ay boyunca yetecek 82.500 tonluk bir tahıl stokuna sahip olmak istiyorlar. Norveç, en son 20 yıl önce böyle bir stok yapmıştı. Kararın en temel sebepleri dünyadaki istikrarsızlık (Ukrayna’daki savaş) ve iklim değişikliği (aşırı hava koşullarının gıda üretimini etkilemesi).
BRICS genişliyor: Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın oluşturduğu topluluk, yirmi yıl aradan sonra yeni üye kabul etme kararı aldı. İran, Suudi Arabistan, Arjantin, Etiyopya, Mısır ve BAE yeni üye olarak kabul edildi. Topluluğun amacı ekonomik işbirliği sağlamak ve Batı hakimiyetindeki topluluklara alternatif sunmak. Daha fazlasını buradan okuyabilirsiniz (İngilizce).
BRICS’e katılmak, Putin Rusya’sıyla işbirliği yapmaya da açık olunduğu imajını yaratıyor. Dolasıyla bu, NATO ülkelerine Rusya’nın yalnız olmadığının da sinyalini veriyor.
BRICS’in genişlemesi, dünya ticaretinin ABD dolarıyla hesaplandığı; kredi koşullarının Dünya Bankası tarafından belirlendiği ve uluslararası ödeme sistemlerinin Rusya karşısında siyasi olarak kullanıldığı eski dünya düzenine bir meydan okuma.
Yeni BRICS, dünya nüfusunun yüzde 50’sini ve dünya ekonomisinin yüzde 30’unu temsil ediyor.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Esbjerg, 31 Ağustos, 16:30-18:00: Yeni insanlarla ilham verici ortamlarda enerjik sohbetler yapma şansı... Etkinlik boyunca her 7 dakikada bir yeni bir kişiyle ve yeni bir sanat eseriyle tanışacaksınız. Ücretsiz biletinizi buradan ayırtabilirsiniz.
Esbjerg, 2 Eylül, 11:00: Kulüp ve Dernek Günü’nde genel olarak yerel kulüpler hakkında ya da spor, müzik, dans, açık hava etkinlikleri, doğa keşifleri ve gönüllülük fırsatları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Dilerseniz 3 Eylül’de, öğle yemeği ve açık hava etkinlikleriyle dolu bir gün geçirebilirsiniz.
Kopenhag, 2 Eylül, 10:00: Eğer şehre yeni taşındıysanız veya Lyngby’de neler olduğunu merak ediyorsanız, bu etkinliğe katılın. Ağ oluşturma, iş arama, çeşitli etkinlikler, kültürel deneyimler ve daha fazlası hakkında bilgiler sunmayı amaçlayan etkinlik; yabancılar, öğrenciler, eşlik eden aile bireyleri ve çocuklar için özel olarak tasarlanmıştır.
Aalborg, 14 Eylül, 15:45 - 17:45: Danimarka’ya yeni mi taşındınız? Kuzey Danimarka’da ne gibi fırsatlar olduğunu merak mı ediyorsunuz? Kuzey Danimarka Internationals’ Fair’de kamu kuruluşları ve STK’lar ile tanışabilir, bölgeye yeni taşınanlar için faydalı bilgiler edinme şansına sahip olabilirsiniz. Ayrıca İngiliz stand-up komedyeni Conrad Molden’ın bir gösterisine katılma ve diğer yabancılarla iletişim kurma fırsatınız da olacak. Bedava dondurma ise cabası.