Danimarka’da Geçen Hafta (23.04 - 30.04) 16. Bölüm, 2023
2023 Maliye Kanunu; 37 saat zorunlu çalışma; Andel Energi
Başeditörden
Bu haber bültenini iki yıl dört aydır, birkaç istisna dışında tek başıma hazırlıyor ve kaleme alıyordum. Bültenin alt başlıklarının editörlüğünü üstlenenler olduğunda isimlerini başlıkta belirtiyordum. Fakat bundan sonra bu görevi başkalarıyla da paylaşmaya karar verdim, dolayısıyla yeni edisyonlarda Punitha Kumar (sağlık), Britta Schirmer (iklim) ve Çiçek Eriş’in (kültür haberleri ve etkinlikler) içeriklerini de okuyacaksınız.
Medya girişimimizi onaylayan Kültür Bakanlığı’ndan, Danimarka’da yaşayan yabancıları merkeze alarak onlara hitap eden ve yabancılarla ilgili haberlerin yer alacağı çevrimiçi gazetemizin deneme süreci için hibe almayı başardık. Bu doğrultuda, uluslararası topluluğun hikayelerini okurlarla buluşturacak makaleler ve Danimarka’daki yaşam ile ilgili son derece değerli, rehber niteliğinde yazılar sunabileceğiz. Deneme süreci başarılı olduğu takdirde, ikinci başvuru turunda daha büyük bir hibe alabilecek ve ülkedeki ilk çok dilli gazete olarak “Last Week in Denmark”ı resmî olarak kurabileceğiz.
Danimarka Siyasetinde Öne Çıkanlar
Yeni Yasalar ve Yönetmelikler
2023 Maliye Yasası: Yılda bir kez (normalde aralık ayında) çıkarılan ve vergilerin nasıl harcanacağını gösteren yasa bu yıl hükümet müzakerelerinin uzaması sebebiyle gecikmişti. Yasayı ilginç kılan en önemli unsur, yeni hukuki düzenlemelere ve girişimlere tahsis edilecek olan bütçenin nasıl harcanacağının detaylarını içermesi.
Başlıklar: İkiz ebeveynlerine 26 haftalık doğum izni verilecek; Aktiesparekonto (tasarruf mevduatı hesabı) limiti 2026’ya kadar kademeli olarak 135.000 DKK’ya yükseltilecek; 18 yaşın altındaki gençlerin kişisel vergi indirimi rakamı yükseltilecek (vergiden muaf olan 48.000 DKK’lık rakam artırılacak).
Ruh sağlığı: Psikiyatri alanında daha fazla kişiyi işe almaya 40 milyon DKK, ruhsal bozukluğu olan kişilerin yakınlarına yönelik eğitim ve destek programlarına 20,8 milyon DKK, psikolojik danışmanlık sunabilmek ve sosyal refah girişimlerini teşvik etmek amacı güden “Öğrenci Danışmanlık Hizmeti”ni güçlendirmeye 10 milyon DKK ve HeadSpace’in ülke çapında daha fazla merkez açması için 5 milyon DKK ayrılacak.
Yaşlılar ve savunmasız bireyler: Yaşlıların iş piyasasında nasıl daha uzun süre kalabileceklerini araştıracak bir bilgi merkezi kurulması için 12 milyon DKK, evsizlere yönelik “Önce Konut” programına 3 milyon DKK, şiddet uygulayan ailelerden gelen erkekleri desteklemeye 7,6 milyon DKK ve gençlik kriz merkezi Joanna Huset için 2 milyon DKK harcanacak.
Danimarka genelinde 36 yerel girişime 73,4 milyon DKK
Avrupa ile ilgili analizler ve konferanslar için Think Tank Europa (Tænketanken EUROPA) isimli merkeze 300.000 DKK
Ukraynalı mültecilere yardım ve koordinasyon çalışmalarını desteklemek amacıyla “Bevar Ukraine” derneğine 4 milyon DKK
Mültecilerin topluma entegrasyonunu desteklemek amacıyla, Kızıl Haç ve DRC (Danimarka Mülteci Yardımı) arasındaki iş birliği çalışmalarına 3 milyon DKK
Ülke çapındaki beş senfoni orkestrasına 1,5 milyon DKK; Tønder’de Folk and Roots müzik merkezi kurulması için 2 milyon DKK; Nordkraft Big Band için 1 milyon DKK; Kulturmødet Mors (Kültürel Halk Buluşması) için 1 milyon DKK;
Doğa parkları için 5 milyon DKK; Klimatorium için 3 milyon DKK
Bocuse d’Or’a katılan Danimarkalı aşçılar için 2 milyon DKK; “Danca Konuşmalar” adlı projeye 400.000 DKK; okullarda girişimciliğin ders olarak okutulması amacıyla 2 milyon DKK; üstün yetenekli çocukları desteklemeye odaklanacak bir ekip oluşturmak için 4 milyon DKK; “yeşil yemekler” için eğitim programı oluşturulması amacıyla 2 milyon DKK
“Danes Worldwide” derneğine 1 milyon DKK; yurtdışındaki Danimarkalılara yardım eden bir dernek olan “DSUK” için 5 milyon DKK
Aile içi şiddete maruz kalan kadınlara yardımcı olan Qnet projesine 500.000 DKK; tecavüzden hayatta kalan kadınlara yardım eden “Hjælp Voldsofre” derneğine 1 milyon DKK; AIDS’e karşı “Kontrol Noktası” projesine 2 milyon DKK; seks işçilerine yardım eden “Red Van” projesine 2 milyon DKK
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Danimarkalı olmayan ve sosyal yardım (kontanthjælp ve SHO-ydelser) alanlara haftalık 37 saat çalışma zorunluluğu: “Entegrasyona ihtiyacı olan kişiler” olarak kabul edilen yaklaşık 27.000 kişi, toplum yararına haftada 37 saat çalışmak zorunda kalacak. Çalışmayı reddetmeleri halinde sosyal yardım alamayacaklar. Başbakan Mette Frederiksen, gelecek dönemde bu yasanın parlamentodan geçmesini umut ediyor.
“Toplum yararına işler” yaşlı bakımevlerinde ve sağlık kuruluşlarında; etrafın temizlenmesi ve çalışanların normalde yapmadıkları işlerin yapılması gibi işler olacak.
Danca kurslarına gitmek, iş başvurularında bulunmak, becerileri geliştirmek için kurslara gitmek veya staj yapmak, çalışma zorunluluğundan muafiyet sağlayacak.
Bu teklif yeni değil. Mette Frederiksen iki yıl önce de yasayı çıkarmaya çalışmış ama başarılı olamamıştı. Bu kez parlamentoda çoğunluğa sahip olduğundan yasanın kabul edilme şansı çok daha yüksek.
Sendikalar, çalışanların sosyal yardım yerine maaş alması gerektiğini savunuyor ve başbakanın teklifinden memnun değil. Bunun yerine haftada 37 saat eğitim alınmasını öneriyorlar.
Siyasi arena
Son kamuoyu yoklaması sonuçları:
İktidar: Socialdemokratiet (Sosyal Demokratlar) yüzde 21,1; Venstre (Liberaller) yüzde 9 ve Moderaterne (Sosyal Liberaller) yüzde 6,6 (iktidar partileri, kamuoyu yoklamalarında gerilemeye devam ediyor).
Moderaterne seçimlerden bu yana seçmenlerinin neredeyse üçte birini kaybetti. Yeni seçilen milletvekillerinin karıştığı skandallar, partiye olan güveni sarstı.
K-LA-R muhalefet ittifakı: Konservative (Muhafazakarlar) yüzde 6; Liberal Alliance (Liberteryenler) yüzde 12,6 ve Radikale Venstre (Sosyal Liberaller) yüzde 4,2.
“Kızıl” muhalefet: SF (Sosyalistler) yüzde 15,3; Enhedslisten (Kızıl-Yeşil İttifak) yüzde 6,4; Alternativet (Yeşiller) yüzde 3,1.
Aşırı sağ partiler: DD (Popülistler) yüzde 8,6; DF (Nasyonal Sosyalistler) yüzde 4,1; Nye Borgerlige (Ulusal Liberteryenler) yüzde 2,4.
“Kıdemli maaşı”nın (6 yıl daha erken emekli olma olasılığı) kaldırılmasına destek verilmediği için hükümet, sendikalar ve işveren dernekleri ile alternatifleri görüşmeye başlayacak.
Danimarka’daki sendikaların lideri Lizette Risgaard, bazı erkek çalışanlara karşı istenmeyen cinsel içerikli davranışlarda bulunduğuna dair söylentilerin ortaya çıkması üzerine görevinden geçici olarak uzaklaştırıldı.
Soruşturma bitene kadar sendikaların yeni lideri şu anki başkan yardımcısı Morten Skov Christiansen olacak.
Sendikalardan HK (226.000 üye), Teknisk Landsforbund (30.000 üye) ve Kost-og Ernæringsforbundet (8.500 üye), Risgaard’a olan güvenlerini kaybettikleri için istifa etmesini istiyorlar. Diğerleri ise soruşturma sonucunu bekliyor.
16 yaşındaki bir aşırı sağcı hapse mahkûm edilmeli mi? Aşırı sağcı çevrim içi ağ Feuerkrieg Division’ın (FKD) Danimarkalı bir üyesi, terörist grup FKD’yi desteklemek ve sınıf arkadaşlarını da yanına çekmeye çalışmaktan yargılanıyor (sonucu 11 Mayıs’ta belli olacak). Gencin bir terör el kitabı hazırladığı, bomba kılavuzlarını paylaştığı ve günlüğüne “Yahudilere karşı beyaz ırk mücadelesi” yazdığı öğrenildi. Detayları buradan okuyabilirsiniz.
Danimarka Ekonomisinde Öne Çıkanlar
En zengin yüzde 1, Danimarka’daki toplam servetin yüzde 24,8’ine sahip: Danimarka’daki tüm servetin neredeyse dörtte biri, Danimarka nüfusunun yalnızca yüzde 1’ine ait. Bu tabloyu göz önünde bulunduran Arbejderbevægelsens Erhvervsråd, hükümetin veraset vergisini yüzde 15’ten yüzde 10’a düşürme teklifi ile ilgili endişelerini dile getirdi. Bu, Danimarka’daki en zenginlerin ekmeğine yağ sürecek bir teklif ve eşitsizliğin daha da artmasına yol açacak.
Andel Energi’nin hissedarları 2000 DKK alacak: Şirket geçen yıl elde ettiği 4 milyar DKK kârının bir kısmını hissedarlarına iade etmeye karar verdi. Andel Energi toplamda 850 million DKK’yı, 400.000 hissedarının her birine yaklaşık 2000 DKK’lık bir ödeme yaparak paylaştıracak.
Enerji şirketleri 2022’de 20 milyar DKK’nın üzerinde toplam kâr elde etti: Şirketlerin toplam kârı 2021’de 5 milyar DKK’dan 2022’de 20 milyar DKK’nın üzerine çıktı.
Yüksek enerji fiyatları, Danimarka şirketlerinin küresel pazarda rekabetçiliğini azalttı: Danish Industri, hükümeti, elektrik faturalarına 5 kat daha fazla para harcamak zorunda kalan şirketlerin zararını tazmin etmeye çağırdı. (Örneğin, Aars’taki bir demir dökümhanesi elektriğe 15 milyon DKK harcarken 80 milyon DKK'dan fazla fatura ödemeye başladı). Almanya ve İsveç gibi ülkeler şirketlere tazminat ödemeye başladı; Asya ve ABD’deki şirketler ise artan elektrik fiyatlarından etkilenmedi.
Danimarka’da Yaşam Hakkında Öne Çıkanlar
İlk Grönland anayasasının son taslağı: Belge üzerinde altı yıl çalışıldıktan sonra, ilk Grönland anayasasının son taslağı Grönland hükümetine sunuldu. Bugün Grönland, Danimarka anayasasına tabi ve bağımsızlıklarını ilan edene kadar da tabi olmaya devam edecek.
Punitha Kumar ile sağlık haberleri
Aarhus Üniversitesi Hastanesi, 1 Mayıs’tan itibaren kanser hastalarına özel yardım hattı açacak. Bağırsak kanseri ameliyatı için aylarca bekleyen hastalar tazminat gibi konularda tavsiye, rehberlik ve destek almak için bu telefon hattını kullanabilecekler. Uzun bekleme süreleriyle ilgili mart ayında çıkan haberlerin ardından şu ana kadar 300'ü aşkın hastadan sadece 40'ına ulaşılabildi. Hastane yönetimi bekleme sürelerinin insanların hayatına mal olabileceğini kabul etti. Danimarka kanunlarına göre, kanser hastaları ameliyat kararı verildikten sonra iki hafta içinde ameliyat olma hakkına sahip.
Danimarka Diyabet Derneği’nin son verilerine göre, Danimarka’da 356.000 kişi diyabet hastası.
2015 yılında hasta sayısı 265.000’di.
Bu yıl Tip 2 diyabet hastalarının sayısı 322.000, Tip 2 diyabet hastalarının sayısı ise 34.000.
2030’da en az 420.000 Danimarkalının veya nüfusun yüzde 7’sinin Tip 2 diyabet hastası olacağı tahmin ediliyor.
Hayatı tehdit eden bu hastalık hakkında daha fazla bilgi edinmek ve çeşitli kaynaklara erişmek için buraya tıklayın.
Eğitim
Ph.D Cup 2023: Bilim insanlarına yönelik “Ph.D Cup 2023” isimli programda yılın en iyi beş genç bilim insanı yarışacak.
Cecilie Knudsen, 30 yaşında, yılan zehri araştırmacısı; doktorların doğru tedavi yöntemini bulabilmesi için, hastayı hangi tür yılanın ısırdığını gösteren bir test geliştirdi.
Rene Tronsgaard, 33 yaşında, dış gezegen araştırmacısı; uzak yıldız sistemlerindeki yeni gezegenleri inceliyor.
Malene Overby, 30 yaşında, Alzheimer araştırmacısı; Alzheimer gelişiminde proteinlerin rolünün daha iyi anlaşılmasına yönelik çalışmalar yapıyor.
Rune Petring Hasselager, 37 yaşında, anestezi araştırmacısı; anestezi yöntemlerinin tıbbi müdahalelerin sonucunu nasıl etkileyebileceğini araştırıyor.
Toril Jensen, 33 yaşında, çocuk hafızası araştırmacısı; çocukluk anılarının nasıl tekrar tetiklenebileceği üstüne çalışmalar yapıyor.
Geçen yılki yarışmayı, aşırı yoğun regl kanamalarında ilaç kullanımı ile ilgili araştırmasıyla 31 yaşındaki Amani Meaidi kazanmıştı.
Britta Schirmer ile iklim haberleri
2024 sonuna kadar iklim ve çevre faaliyetlerine 35,5 milyon DKK ayrılacak: Danimarka hükümeti ile muhalefet arasındaki yeni Maliye Yasası Anlaşmasının bir parçası olan bu karara göre,
Danimarka İklim Değişikliği Konseyi’ne (Klimaråd) 15,5 milyon DKK ayrılacak. Başlangıçta hükümet, konsey bütçesini 24,8 milyon DKK’dan 9,5 milyon DKK’ya düşürmeyi planlamıştı.
PFAS ile en iyi nasıl başa çıkılacağını araştıran projelere 10 milyon DKK harcanacak.
Açık denizde enerji üretimini genişletme projelerinde deniz yaşamını koruma amacıyla 2 milyon harcanacak.
Daha fazla bilgi için Naturfredningsforeningens internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Kamu harcamalarında en iklim dostu belediye Odense: SKI (Devlet ve Belediye İhaleleri Dairesi), Danimarka belediyelerinin kamu ihalelerinin karbon ayak izini ilk defa ölçtü. Kaynağı bilinmediği müddetçe CO2’nin azaltılması zor olduğundan bu analiz, belediyelerin en büyük etki faktörlerini belirlemelerine ve emisyon azaltma hedeflerine ulaşmak için stratejiler geliştirmelerine yardımcı olacak. Kendi belediyenizi görmek ve daha fazlasını okumak için buraya tıklayın (Danca).
Çiçek Eriş ile kültür, din ve kraliyet haberleri
KVINFO’nun bir raporuna göre, eşitliği teşvik eden okul mevzuatında Danimarka, İskandinav ülkelerine göre son sırada yer alıyor. Rapor, Danimarka’daki öğrencilerin ders ve sınıflarda öğrenmeleri gerekenleri tanımlayan Ortak Hedefler’de eşitlik kelimesinin hiç kullanılmadığını tespit etti. Cinsiyet kelimesi ise temelde yalnızca cinsel eğitim bağlamında kullanılıyor. Rapor ayrıca, Danimarka’da öğretmenlerin eğitiminde toplumsal cinsiyet ve eşitliğin çok sınırlı bir kapsamda ele alındığına dikkat çekiyor.
Jussi Adler-Olsen’in “Q Departmanı” isimli sevilen polisiye serisinin Netflix dizisi çekiliyor. Sekiz bölümlük dizi, Scott Frank tarafından yönetilecek ve Kopenhag’da geçen romanların aksine Edinburgh’da çekilecek.
Dizi, komiser yardımcısı Carl Mørck önderliğindeki Q Departmanı’nı konu alıyor. Ekip bir yandan kapanmış olayları çözerken, bir yandan da kişisel problemleriyle yüzleşiyor.
Spor
Danimarka plaj futbolu milli takımının yeni teknik direktörü Llorenç Gómez olacak.
Avrupa Birliği’nde Öne Çıkanlar
Dışişleri Bakanı Lars Løkke Rasmussen, Faroe Adaları ile Rusya arasındaki balıkçılık anlaşmasının sona ermesi gerektiğini söyledi. İskandinav ulusal televizyonu işbirliğiyle hazırlanan “Gölge Savaşı” (DR’de izlenebilir) adlı belgesel, casusluk ekipmanı taşıyan Rus balıkçı gemilerinin son yedi yılda 200’den fazla sefer Faroe Adaları’na demirlediğini açığa çıkarıyor.
Faroe Adaları, 1977’den bu yana Rusya ile özel bir balıkçılık anlaşmasının imzacısı. Barents Denizi’nde morina, Faroe sularında ise mavi mezgit avcılığı yapılıyor.
Faroe Adaları ekonomik olarak bu özel balıkçılık anlaşmasına bağlı. Anlaşma iptal edilirse, Avrupa Birliği’nin ekonomik yardımlarda bulunması gerekliliği doğacak.
Rusya son birkaç yıldır Danimarka, Norveç, Finlandiya ve İsveç sularındaki açık deniz rüzgâr santrallerini, gaz boru hatlarını, elektrik ve internet kablolarını gerekirse sabote edebilmek amacıyla haritalıyor.
Dünyanın insani süper gücü İsveç, göç konusunda rota değiştiriyor: İsveç başbakanı Ulf Kristersson geçen haftaki Danimarka ziyaretinde, “İsveç’in göç politikası açısından Danimarka’nın 10-15 yıl gerisinde olduğunu” ve Danimarka’nın izlediği yolu takip etmek istediklerini söyledi.
İsveç, Danimarka ile sınır kontrolünü uzatmaya karar verdi (Danimarka 12 Mayıs’tan itibaren sınır kontrolünü kaldırmaya karar vermişti)
Organize suçla mücadele ve reddedilen sığınmacıların ülkelerine geri gönderilmesi konusunda Danimarka’da uygulanan süreçleri hayata geçirmek isteyen İsveç’te çeteler büyük bir sorun teşkil etmese de reddedilen sığınmacıların yalnızca yüzde 50’si evlerine gönderiliyor. Bu da teknik olarak kâğıt üzerinde var olmayan insanlardan oluşan koca bir “gölge toplum” yaratıyor.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Aarhus, 4 Mayıs, 17.00-19.00: Bir kulübe katılmak istiyorsunuz ama tam olarak ne aradığınızı bilmiyor musunuz? Futbol veya paraşütle atlama gibi konular arasında kararsız mı kaldınız? Ya da sadece hangi kulüpler olduğunu mu öğrenmek istiyorsunuz? Öyleyse International Community’nin “Kulübünüzle tanışın” etkinliğine katılarak bölgedeki kulüpleri ve dernekleri tanıyabilirsiniz.
Kopenhag, 7 Mayıs, 12.00-16.00: İlginizi çeken bir konuda, bir “insan kitap” ile sohbet edebileceğiniz, Union’ın sosyal etkinliği düşündürücü bir tecrübe arayanlar için bire bir. İnsan kitap seçiminde kütüphanecilerden yardım alabilir, ilgi alanlarınıza en uygun kitabı bulabilirsiniz.
Danimarka Hakkında Uluslararası Medyada Öne Çıkanlar
Danimarka ve Ukrayna enerji işbirliğini genişletiyor (Offshore Engineer Magazine)