Danimarka’da Geçen Hafta (24.09 - 01.10) 37. Bölüm, 2023
Ücretsiz işletme ekonomisi kursu; Danimarka’da daha mı az çalışıyoruz?
Başeditörden
Last Week in Denmark Evreni
Spotify, Apple Podcasts, Pocket Casts, Google Podcasts, Overcast, Amazon Music, Goodpods, Podfriend, Castbox, Castro, Player FM, Deezer, Podchaser, Podcast Addict, Podcast Index ve Buzzsprout platformlarında haftalık podcast’imizi dinleyebilirsiniz.
Podcast’in yapımcılığını Wizmedia (radyo-televizyoncu Wizzi Magnussen) üstleniyor.
“Yeni Danimarka” ürün koleksiyonlarımıza göz atın: “Moving Forward”, “Searching for Home”, “Vasil”, “Irina”, “Monika” ve “Kifaax”.
Yepyeni içerikleriyle web sitemize göz atın: Danimarka’da yatırıma giriş; Danimarka’da Doğum: Hamilelik; Danimarka’da Doğum: Doğum yapmak.
Bizi diğer dillerde de takip edebilirsiniz: Rumence, Lehçe, İspanyolca ve İngilizce.
Ayrıca bizi Facebook’ta da takip edebilirsiniz.
Danimarka Siyaseti
Yeni yasalar ve yönetmelikler
2024 Bölge Konseyi bütçeleri: Hükümetin her kademesi (yerel, bölgesel ve ulusal) her yıl vergi mükelleflerinin paralarının sonraki yıl nereye harcanacağını gösteren bir “maliye yasası” hazırlar. Danimarka’da 5 bölge konseyi bulunmaktadır (Kuzey Danimarka, Orta Danimarka, Güney Danimarka, Zelanda (Sjælland) ve başkent bölgesi). Artan ilaç fiyatları ve genel enflasyon nedeniyle 2024 yılında bölgeler ekonomik açıdan darda.
Kuzey Danimarka Bölge Konseyi’nin harcamalarda 54,5 milyon DKK kesinti yapması gerekiyor. Hasta Destek Merkezi (Patientstøtte Merkezi) kapatılacak. Hemşirelerin ve SOSU çalışanlarının işe alınması ve çalışmaya devam etmeleri için daha az para harcanacak. Ambulans operasyonlarına daha düşük bütçe ayrılacak.
Orta Danimarka Bölge Konseyi’nin harcamalarda 364,8 milyon DKK kesinti yapması gerekiyor. En çok etkilenen, gündüz açık olacak bir kliniğe dönüştürülecek olan Silkeborg Bölge Hastanesi olacak. Altı şehirdeki acil klinikleri gün içinde kapalı olacak ve ambulans sayısı 10’dan 6’ya düşürülecek. Aynı zamanda Randers Bölge Hastanesi’ne 1 milyar DKK; Gødstrup Bölge Hastanesi’ne 40 milyon DKK ve Viborg Psikiyatri’ye 655 milyon DKK olmak üzere büyük yatırımlar yapılıyor.
Güney Danimarka Bölge Konseyi’nin harcamalarda 58,2 milyon DKK kesinti yapması gerekiyor. Kesintileri sadece yönetimden yapabilecekler, dolayısıyla bölgenin yatırım yapacak parası var. Psikiyatride 15,5 milyon DKK (sanal tıp kliniği); bölgeye daha fazla doktor ve hemşire çekmek için 10 milyon DKK; daha fazla iklim dostu ulaşıma yatırım yapmak için 15 milyon DKK ayrılacak.
Zelanda Bölge Konseyi’nin harcamalarda yalnızca 10 milyon DKK kesinti yapması gerekiyor. Bölgeye daha fazla doktor ve hemşire çekmek için 25 milyon DKK; uzmanlık gerektiren tıbbi bakım alanlarının genişletilmesi için 10 milyon DKK; diyabet hastalarına 13 milyon DKK (sensörlü glikoz ölçüm cihazları temin etmek için) yatırım yapacaklar.
Başkent Bölge Konseyi’nin harcamalarda 211 milyon DKK kesinti yapması gerekiyor. Hastanenin kapasitesi 97 yatak ve 293 çalışan azaltılacak. Psikiyatrideki bazı açık pozisyonlar kapatılacak. Çocuklara, gençlere ve ebeveynlere yönelik internet temelli psikolojik tedavilere öncelik verilecek.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Ukraynalı mültecilere yönelik özel yasa Mart 2025’e kadar uzatıldı. Yasa Danimarka’ya özgü değil, tüm Avrupa Birliği devletleri tarafından kabul ediliyor ve Ukrayna’daki savaşın devam etmesi nedeniyle özel yasanın yine Avrupa düzeyinde alınan bir kararla genişletilmesine karar verildi. Yasa, Ukraynalı mültecilerin Danimarka’da çalışmasına ve eğitim görmesine ve genel olarak sağlık, okul ve kreş gibi temel sosyal hizmetlere erişmesine izin veriyor.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Polisler için vücut kameraları: Birkaç siyasi parti (Moderaterne ve Venstre dahil) ve Polis Birliği, polisler için vücut kamerası talep ediyor.
Polis Birliği, polisle ilgili şikâyetlerin sayısının hiç bu kadar yüksek olmadığını söylüyor. Ancak şikâyetlerin çoğunun asılsız olduğu ortaya çıkabiliyor. Halihazırda polisleri, video delili olarak saklanması amacıyla vakaları filme almaya teşvik ediyorlar.
Vücut kameraları, Danimarka’daki birkaç polis bölgesinde test edilmek üzere kullanıldı. Kararsız siyasi partiler ise testle ilgili Adalet Bakanlığı’ndan rapor istiyor.
Siyasi arena
Danimarka’da daha mı az çalışıyoruz?: KL (Ulusal Belediyeler Birliği) tarafından yapılan bir analize göre, haftalık ortalama çalışma saati 32,3 saatten (2000) 30,7 saate (2021) düşmüş durumda. Danimarka’da insanların yüzde 26’sı yarı zamanlı çalışıyor (Avrupa Birliği ülkeleri arasında 4. sırada). Yeni ebeveynler çocuklarını kreşe vermektense evde bakmaya daha meyilli. Hatta insanları daha az çalışmaya teşvik eden “Ærø Manifestet” adında bir manifesto bile var.
Başbakan, Danimarka’daki çalışma ahlakıyla ilgili endişeli: “Danimarkalılar dünyanın en sıkı çalışan insanlarından … ama tam tersi yönde bir eğilim olduğunu duyuyorum. Artan refah yerine daha fazla boş zaman olması gerektiği yönünde bir söylem. Refahımızı yaratan yüksek çalışma ahlakıdır, fırsatlarımızı yaratan da budur. Danimarka’yı Danimarka yapan en önemli şey budur, başka şey değil.”
Başka bir konuşmasında eski Başbakan Thorvald Stauning’in şu sözlerinden alıntı yaptı: “Tembellik ve aylaklık insanın düşmanıdır. Çalışkanlık ve emek sayesinde bireyler ileri gider. Ve her birey, hem çalışırken hem de ihtiyarlığa erdiğinde iyi bir yaşam sunabilecek bir toplum yaratılmasına katkıda bulunur.”
1990 yılında toplu sözleşmelerle haftalık çalışma saati 37 saat olarak belirlendi.
Geçen hafta vaat edilen 2.500 DKK’lık maaş artışı bazı şartlara bağlı: Hükümet, sağlık sektöründeki kamu çalışanlarının yarı zamanlı yerine tam zamanlı çalışmayı düşünmesi gerektiğini duyurdu. Ayrıca daha fazla akşam, gece ve hafta sonu vardiyaları üstlenilmesi için teşvikte bulunuyorlar. Buna ek olarak, ülkenin en çok ihtiyaç duyulan bölgelerine taşınmayı seçen hemşirelere de ödüller verilecek.
Hemşirelerin yüzde 54’ü; sosyal hizmetler ve sağlık çalışanlarının yüzde 85’i ve SOSU (sosyal hizmetler ve sağlık) asistanlarının yüzde 71’i yarı zamanlı çalışıyor.
Danimarka Hemşireler Konseyi zammı memnuniyetle karşıladı. Ancak, daha fazla hemşirenin ekstra para karşılığında tam zamanlı çalışmayı veya gece vb saatlerde vardiya yapmayı seçeceğinden şüpheliler.
Danimarka Ekonomisi
Girişimciler için Temel Mali Beceriler: Şirketinizin mali kontrolünü elinize almak, maliyetlerinizi optimize etmek, mali açıdan daha sürdürülebilir iş kararları almak ve muhasebeci ücretlerinden tasarruf etmek istiyorsanız Aalborg Kalkınma Enstitüsü ve Iværksætterdanmark’ın muhasebe, vergilendirme, bütçeleme ve finansal planlama konularındaki atölye çalışmaları serisine katılabilirsiniz. 14 Ekim ile 4 Kasım arasında her Cumartesi saat 14:00’te başlayıp üç saat sürecek atölye sayesinde şirketiniz için stratejik kararlar alabileceksiniz.
Kurs ücretsizdir. Kursa buradan kayıt olabilirsiniz. Mavi renkli “Buradan Kayıt Olun” butonuna basın, ardından “Nej - Opret profil”i seçin.
Toplu taşıma Ocak 2024’ten itibaren yüzde 10 zamlanacak: DSB (tren şirketi) ve bölgesel otobüs şirketleri bu kararı yüksek enflasyon ve yüksek enerji fiyatları nedeniyle aldıklarını belirtiyor.
Bazı partiler, toplu taşıma hizmetlerinin daha pahalı olmaması için Ulaştırma Bakanlığı’na baskı yapıyor. Fiyat artışı toplu taşımayı tercih edenlerin sayısını yüzde 5-10 oranında azaltacak.
KMC Brande patatesten milyarlar kazanıyor: Patates, Danimarka’da en düşük iklim ayak izine sahip ve metrekare başına en yüksek kalori sahibi mahsullerden biri. 90 yıl önce patates unuyla işe başlayan şirket bugün, çeşitli gıda üreticilerine hayvansal protein yerine patates nişastası ve protein sağlayarak yeşile geçişi benimsemiş durumda. Hikayelerini buradan okuyabilirsiniz.
Danimarka’da Yaşam
AMIS Uluslararası Kulüp toplantılarına katılın
Yüz yüze - Aalborg (4 Ekim Çarşamba, 17:00 - 19:00, Niels Ebbesens Gade 26)
Çevrimiçi - Aarhus (5 Ekim Perşembe, 19:00 - 21:00, Zoom üzerinden)
Çevrimiçi - Odense (6 Ekim Cuma, 19:00 - 21:00, Zoom üzerinden)
Proje hakkında daha fazlasını öğrenmek istiyorsanız amis.aalborg@gmail.com adresinden Sophie Kloppert ile iletişime geçin.
Sosyal Diş Bakımı: 2020’den bu yana, Danimarka’daki en savunmasız insanlar (evsizler, madde bağımlılığı geçmişi olan işsizler ve fakirlik sınırının altında yaşayan diğer gruplar) ücretsiz diş bakımı yaptırma hakkına sahip. Bu gruplardan birine mensupsanız belediyenize (kommune) gidip “socialtandpleje” talebinde bulunabilirsiniz. Her başvuruşu tek tek ele alarak karar verilmektedir.
Punitha Kumar ile sağlık
Hayat kurtarmak için “Kalp Koşucusu” olarak gönüllü olabilirsiniz. “Hjerteløber” ismiyle bilinen program, hastane dışındaki kalp krizlerine müdahale etmek üzere TrygFonden tarafından yürütülüyor. Danimarka’da her yıl yaklaşık 5.000 kişi kalp krizi geçiriyor. Geçen yıl 699 Danimarkalı, sağlık görevlilerinden önce gelen hjerteløber sayesinde hayatta kaldı. Şu anda 155.000 hjerteløber bulunuyor ve Sağlık Bakanı Sophie Løhde daha fazla kayıt yapılmasını teşvik ediyor.
Etik Kurulu, hamileliğin 18. haftasına kadar ücretsiz kürtaja izin verilmesi gerektiğine karar verdi. 17 üyeli heyetten dokuzu limitin 18. haftaya kadar yükseltilmesini kabul etti, dördü karşı çıktı ve mevcut 12 haftalık limitin korunması gerektiğini söyledi, dördü ise limitin 15. haftaya kadar yükseltilmesi gerektiğini söyledi. Sağlık Bakanı, önümüzdeki ay parlamentoda partilerle şartları müzakere edeceğini açıkladı. Mevcut 12 haftalık sınır 1973’ten beri mevcut, ancak teknoloji ve tıptaki gelişmeler sebebiyle birçok kişi mevcut kürtaj sınırının artık mantıklı olmadığına inanıyor.
Son bölgesel rapor, Orta Danimarka Bölgesi’ndeki daha fazla hastanenin bu yıl bütçelerini aşmasının beklendiğini ortaya koydu. Raporda ayrıca, ekonomideki gerilemenin yanı sıra, sübvansiyonlu ilaçların maliyetlerinin de artmaya devam ettiği ve bunun da ekstra harcamalara yol açtığı belirtildi. Orta Danimarka Bölge Konseyi Başkanı Anders Kühnau, bölgenin yönetim kurulundan, sorunları hafifletmek için işe alımların dondurulması ve dönemlik işçi tutulmasından vazgeçilmesi gibi olasılıkları araştırmasını istedi.
İklim
Danimarka sularında oksijen kritik düzeyde: DCE (Ulusal Çevre ve Enerji Merkezi) tarafından hazırlanan bir rapora göre, oksijen tükenmesi felaket boyutlarına ulaşmış durumda: “Şu anda okyanus yüzeyinin altında olup bitenler, deniz habitatları için bir trajedi.” Bunun en büyük sebebi yüksek sıcaklıklar ve güçsüz rüzgarların, tarihsel olarak balıklar ve bitkiler için zayıf oksijen koşulları yaratması.
Danimarka iç sularının 7.500 km2’si oksijen tükenmesinden etkileniyor (Zelanda Bölgesi büyüklüğünde bir alan). Balıklar bu sulardan uzaklaşıyor.
Avrupa Birliği
Danimarka çete savaşında İsveç’e yardım etmeye hazır: 30.000 kişinin çete üyesi olduğu İsveç’te şu anda yoğun bir bölge mücadelesi yaşanıyor. Geçen ay 11 kişi öldü. İsveç Başbakanı müdahale için İsveç Ordusu’ndan destek istedi. Danimarka Adalet Bakanı, Danimarka polisinin alarma geçtiğini ve İsveç’in talep etmesi halinde müdahale etmeye hazır olduğunu söyledi.
NATO Kopenhag’da bir kuantum teknolojisi merkezi açtı. Yeni merkez, NATO’nun Kuzey Atlantik Savunma İnovasyon Hızlandırıcısı’nın (DIANA) bir parçası. DIANA, ittifakta yeni ve çığır açıcı teknolojilerin kullanımını teşvik ederek NATO ülkelerini teknolojik açıdan rekabetçi tutmayı amaçlıyor.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Esbjerg, 6 Ekim, 18:00-21:00: Esbjerg International House sizi masa oyunu gecesine davet ediyor. Bu etkinlikler her ayın 1. ve 3. cuması düzenlenmektedir. E-posta göndererek kaydolabilirsiniz.
Viborg, 10 Ekim, 17:30-19:30: Bölgeye yeni taşındıysanız, ilginizi çekebilecek kuruluşlarla tanışma fırsatına sahip olacağınız Welcome to Viborg etkinliğine katılabilirsiniz. Giriş ücretsiz ancak kayıt olmayı unutmayın. Son tarih: 3 Ekim.
Odense, 26 Ekim, 17:30-20:00: Kış aylarında nasıl daha enerjik hissedebileceğinize dair ipuçları ve püf noktaları öğrenmek istiyorsanız bu atölye tam size göre. Koltuklar sınırlı, kaydolmak istiyorsanız acele edin.
Uluslararası Medyada Danimarka
Oscar Ödülleri: Danimarka En İyi Uluslararası Uzun Metrajlı Film dalında “The Promised Land”i sundu (Deadline)
Danimarka’daki En İyi Üniversiteler (Top Universities)
Andreea Bianca Pascalau Buza ile Hisse Oyunları 2023
Aktiespil’e katılmak için son şans
Bu yıl Børsen Aktiespil’e katılmak ve değeri 400.000 DKK’nın üzerinde olan bir elektrikli araba kazanma şansı yakalamak istiyorsanız, bu son şansınız çünkü 5 Ekim’e kadar kaydolmanız ve bir portföy oluşturmanız gerekiyor. Oyun 9 Kasım’da sona erecek ve oynamanız için 5 haftanız olacak. Last Week in Denmark ligine katılmak için buradan kayıt olabilirsiniz.
C25 şirketi en yüksek değerine ulaştığından bu yana yüzde 70’in üzerinde düşüş yaşadı
OMX C25 endeksinde yer alan şirketlerden biri olan Ambu, Nisan 2021’de şimdiye kadarki en yüksek değerine ulaşmıştı ancak o zamandan beri yüzde 70’in üzerinde düşüş yaşadı. Hatta en yüksek değerlerine ulaştıktan sonra yüzde 50’nin üzerinde düşüş yaşayan 9 tane C25 şirketi var. Bu, satın almanız mı yoksa beklemeniz mi gerektiği anlamına geliyor? Gerçek yatırımların (daha) uzun vadeli olması gerekir, fakat genellikle ayı piyasasında satın alım yapılması tavsiye edilir. (Bu, ayı piyasasında olduğumuz anlamına gelmez.)
Ayı piyasası, bir borsa endeksinin (örneğin S&P 500) değerinin son dönemdeki en yüksek seviyesinden yüzde 20 veya daha fazla düşmesiyle yaşanır. Öte yandan boğa piyasası, değerin belirli bir süre boyunca sürekli arttığı zamandır.
Danimarka’da yatırım yapma, ev sahipliği, krediler, para tasarrufu ipuçları ve daha fazlası hakkında bilgi edinmek istiyorsanız, Instagram’da @moneylikealocal.dk adresine göz atabilirsiniz.