Danimarka’da Geçen Hafta (26.11 - 03.12) 46. Bölüm, 2023
2024 Maliye Kanunu; 1000 kronluk banknot; Ticari banka hesabı açma hakkı
Başeditörden
2. anketin sonuçları: “Last Week in Denmark Derneği”
Bildiğiniz gibi LWID gönüllüler tarafından yürütülen bir medya girişimidir. Ankette, proje hakkındaki düşüncelerinizi öğrenmek, nasıl adımlar atmamız gerektiğini anlamak için projenin geleceğine yönelik farklı alternatifleri test ettik.
Test ettiğimiz alternatiflerden biri, temel olarak bu projeden sorumlu olacak bir Last Week in Denmark derneği oluşturma fikriydi. Ankete katılanların %40,7’si böyle bir fikri destekleyip derneğe üye olacağını söyledi. %37,2’si “Hayır, teşekkür ederim” derken, %22,1’i kararsızdı.
Fikri destekleyenlerin %44,8’i yıllık 150 DKK, %26,6’sı ise yıllık 200 DKK üyelik ücretini destekledi.
Üyelere sağlanan faydalar açısından oranlar ise şöyle: Üyelere özel etkinliklere katılma %60,1; yalnızca üyelere özel premium içerik %43,8; LWID’nin geleceğine karar verme olanağı %34, LWID yönetiminin bir parçası olma olasılığı %27,8.
Şimdilik bu sadece bir fikir. Ancak şunu garanti edebilirim: Haber bültenine erişim her zaman ücretsiz olacak.
Bültenin Türkçe edisyonu ara veriyor: Türkçe edisyonu her hafta tek başına çevirmek Çiçek Eriş’i zorlamaya başladığı için edisyonu, yeni gönüllüler bulana kadar askıya almaya karar verdik. Devralmak istiyorsanız lastweekdk@gmail.com adresine yazın.
Fırsat: Danimarka’da yaşayan bir Avrupa Birliği vatandaşıysanız ne gibi haklarınız ve fırsatlarınız olduğunu öğrenmek için AMIS tarafından Europa-Naevnet finansmanıyla sağlanan ücretsiz çevrimiçi kursa katılabilirsiniz. Tarih: 16 Aralık Cumartesi, 14:00. Buradan kaydolun.
Türkçe editöründen
Türkçe edisyonu yaklaşık 1 yıldır her hafta sizinle buluşturmaya çalıştık. Last Week in Denmark’ın diğer dil edisyonlarında çok sayıda kişi çalışıyor, oysa Türkçe ekibimiz sadece iki kişiydi. Okurların çoğu bilmese de edisyonu yayına hazırlayabilmem için cuma gecesi ile pazar sabahı arasında en fazla 30 saatlik daracık bir zaman aralığım mevcuttu. En son kontrolü ise her pazar sabahı yayından önce gerçekleştirmem gerekiyordu. Bu dar zaman aralığında ve aralıklı olarak neredeyse tüm hafta sonuna yayılan süreçte hastalık, yorgunluk demeden 7-8 sayfalık bir haber metnini sizlere ulaştırmaya çalışmak için tek çevirmen/editör ve tek redaktör elbette yeterli olmuyor. Editörlük görevimin gerek sosyal hayatımdan gerek iş hayatımdan geri kalmama sebebiyet vermeye başladığı noktada edisyonu askıya almaya karar verdim. Kendim ve redaktörüm Mehmet Can Türk adına hepinize, Türkçe edisyonuna gösterdiğiniz ilgiden ötürü çok teşekkür ediyorum. Gelecekte bir gün tekrar görüşmek dileğiyle.
Danimarka Siyaseti
Yeni yasalar ve yönetmelikler
Boşanma sürecindeki ailelere daha iyi destek için 129,5 milyon DKK: Familieretshuset’ten (Aile Mahkemesi) geçmek zorunda kalan ailelere sunulan destek sistemine 129,5 milyon DKK yatırım yapılması için parlamentodaki tüm partiler anlaşmaya vardı. Çocuk uzmanlarının denetimlerinde geçerli olan uzun bekleme sürelerinin azaltılması, Aile Mahkemesi’nin çocuklara yönelik çalışmalarının güçlendirilmesi (daha fazla denetimli ziyaret vb.) hedefleniyor.
2024 yılında vergileriniz nasıl harcanacak?
Artık bildiğiniz gibi, aralık ayı civarında (genellikle) bir maliye kanunu çıkarılıyor (bu, ülkedeki çeşitli sistemlerin çalışmaya devam ettirilebilmesine yönelik bütçenin yanı sıra, ekstra para harcanacak girişimleri veya alanları içeriyor). Maliye kanunu, vergilerinizin 2024 yılında nasıl harcanacağını gösteriyor.
Yeni girişimlere ayrılan bölümün pek çok sayfaya yayıldığı diğer senelerden farklı olarak bu yıl bu bölüm oldukça zayıf görünüyor. Parlamentodaki 12 partiden 11’inin yasayı desteklemesi şaşırtıcı değil. Üstünde tartışılacak çok konu yok. Zaten paranın büyük kısmı 2030 planına harcandı.
Peki neler öne çıkıyor? Öncelikle bu maliye kanunun herhangi birkısmında yabancılara yer verilmiyor.
Bizi ilgilendiren hiçbir şey yok mu? Fradrag’iniz (vergiden düşülen miktar) yükselecek. Ayrıca gelecek yıl alınan hizmetler için 5000 DKK artırılan başka bir fradrag var. Yani, bahçıvanlık, çocuk bakıcılığı veya pencere temizleyiciliği gibi bazı hizmetler için (liste kapsamlı değil) yasal, yani nakit harici, bir ödeme yaparsanız, ödediğiniz ücretin bir kısmını geri alabilirsiniz (gelecek yıl için 11.900 DKK).
Refah
PPR alanında (kreşlerde ve okullarda Psikolojik Danışmanlık) daha fazla desteğe ihtiyaç duyan belediyelere 50 milyon DKK (psikoloji mezunları için daha fazla iş).
Yaşlı bakımının iyileştirilmesi için 150 milyon DKK. Kaliteyi artıran yeni teknolojilere ve girişimlere ödenek (veri analistleri için iş fırsatları ve yeni işler).
Harcamaları ciddi şekilde kısmak zorunda kalmaması için CFU (Eğitim Materyalleri Merkezi - okullara eğitim materyalleri üretiyorlar) için 41,8 milyon DKK.
Demans hakkında daha fazla veri toplanmasını desteklemek amacıyla Demans Birliği’ne 4 milyon DKK.
Beyin hasarı olan daha fazla vatandaşın yardım alabilmesi için Beyin Hasarı Merkezi’ne ekstra 10 milyon DKK.
Bölgesel hasta rehberlerine alternatif, hastaları hakları konusunda bilgilendirecek özel hasta danışmanlıkları kurmak için 10 milyon DKK. (İhalesi yakın bir tarihte yapılacak ve bir danışmanlık firmasıyla anlaşılacak).
Yaralı polislere ve yakınlarına destek olan İnce Mavi Hat derneğine ekstra 5 milyon DKK.
Yeşile Geçiş
Ülke genelinde bölgesel ısıtma projelerinin genişletilmesine 150 milyon DKK.
Danimarka sahil hattındaki sularda oksijen tükenmesiyle mücadeleye 105 milyon DKK. Parayı yerel girişimlere harcayacak kıyı su konseyleri (kystvandråd) kurulacak. Ayrıca, düşük rakımlı toprakları ekip biçmekte ısrar eden çiftçilere odaklanılacak. (Çiftçileri bu alanları kullanmaktan vazgeçmeye ikna etmeyi amaçlayan yeni danışmanlar ortaya çıkabilir.)
Elektrikli otomobillere daha az kayıt vergisi ödenmesini sağlamak için 50 milyon DKK (henüz geçiş yapmadıysanız, 2025’in sonundan önce yapın; elektrikli otomobiller sonsuza kadar böyle haklardan faydalanmaya devam etmeyecek).
Döngüsel ekonomi projelerine 10 milyon DKK. Bir tamir kafesi açmak, tamir gibi işleri kendi başınıza nasıl yapacağınıza dair kurslar vermek istiyorsanız başvurabileceğiniz yeni bir hibe oluşturulacak.
Tamir, yedek parçalara erişim, güncellemeler ve kullanım ömrünün uzatılmasına ilişkin eylem planına 10 milyon DKK. Diğer AB ülkelerinde de olduğu gibi, tüketiciyi bir ürünün yenisini satın almak yerine tamir etmeye ikna edecek teşvikler olacak.
Bilgileri öğrencilere daha iyi yayabilmeleri amacıyla okul öğretmenlerine yeşile geçiş konusunda ekstra eğitim için 11 milyon DKK.
Kırsal bölgeler
Bölge hastanelerinden uzak bölgelerde daha fazla ambulans bulunmasını sağlamak için 50 milyon DKK.
Kırsal alanlardaki liseleri ve yetişkin eğitim merkezlerini desteklemeye 31,5 milyon DKK.
Ekim ayındaki fırtına ve selden etkilenen belediyelere 125 milyon DKK. Yeniden inşaya ayrılan para, maliyetlerin yüzde 25’ini karşılayacak.
Nüfusu 4.000’den az olan köylerde girişimlere 100 milyon DKK (çeşitli amaçlara yönelik olsa da esas amaç yenileme; örneğin metruk binaların yıkılması vb.).
Yerel girişimlere 82 milyon DKK.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Danimarkalı olmayanların yüzde 84’ü Danimarka’da ayrımcılığa maruz kaldı: İnsan Hakları Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırma, Danimarka’da yaşayan ve Danimarkalı olmayanların büyük kısmının en az bir kez ayrımcılığa maruz kaldığını gösteriyor. Bu kişilerden,
%63’ü etnik kökeni nedeniyle ırkçı söylemlere maruz kaldı; %58’i önyargılı davranışlar tecrübe etti; %49’u daha kötü hizmetle karşılaştı; %48’inin başvurusu reddedildi; %39’u insanların etraflarında korkuyormuş gibi davrandığını söyledi; %36’sının bir kulübe veya başka bir yere girmesi engellendi; %29’u polis tarafından sebepsiz yere durduruldu; %12’si şiddete maruz kaldı.
En fazla ayrımcılığa maruz kalan etnik gruplar Afrika, Orta Doğu, Asya ve Doğu Avrupa’dan geliyor.
Sadece %11’i karşılaştıkları ayrımcılıkları yetkililere bildiriyor.
Kopenhag’daki Avrupa-Ukrayna Merkezi’ne 5 milyon DKK: Danmarks Erhvervsfremmebestyrelse (Danimarka İş Geliştirme Kurulu), Danimarka’da yaşayan Ukraynalıları girişimciliğe teşvik ettiği ve en az 263’ünün iş kurmasını sağladığı için Kopenhag’daki Avrupa-Ukrayna Merkezi’ne önemli bir hibe verdi.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Hobi bahçelerinde yasadışı bir şekilde yıl boyu yaşamaya son: DF (muhafazakar milliyetçiler), belediyeleri, insanların “kolonihave”lerde (hobi bahçesi) yıl boyunca yaşayıp yaşamadığını kontrol etmeye zorlayacak ve insanları tahliye ettirme hakkı verecek bir yasa önerecek. Parlamentodaki partilerin çoğu teklife olumlu bakıyor, dolayısıyla teklifin geçme şansı yüksek. Hobi bahçeleri yıl boyu yaşamaya yönelik yapılar değil (esas hedef, apartmanlarda yaşayan insanların bu bahçeleri yazın kullanabilmesidir).
Girişimcilere ticari banka hesabı sahibi olma hakkı: İktidar partileri, girişimcilerin ticari banka hesabı açmasının bir hak olmasını sağlayacak bir yasa teklifi sundu. Onaylanırsa (çoğunluk iktidarın elinde olduğundan, bu oldukça muhtemel), bankaların ticari banka hesabı açmak için yapılan başvuru tarihinden itibaren 10 gün süresi olacak. Kara para aklama şüphesi nedeniyle reddetme hakları olsa da itirazda bulunabileceksiniz.
Dernekler için de aynı hak geçerli olacak.
Siyasi arena
Yıpranmış işçilere verilen sözler tutulmadı: 2020’de Socialdemokratiet (sosyal demokratlar), yıpranmış işçilerin daha erken emekli olmasını (seniorpension) kolaylaştırmak için SF (sosyalistler), Enhedlisten (kızıl-yeşil ittifak) ve DF ile çoğunluk anlaşması imzalamıştı. Ancak 2024 maliye kanununda bu anlaşma yok. Sosyal demokratlar anlaşmayı artık çoğunluğun desteklemediğini iddia ederek anlaşmayı rafa kaldırma kararı aldılar.
Değerlendirmeye göre haftada yalnızca 15 saat çalışabileceğinize karar verilmişse ve emekli olmanıza altı yıl kaldıysa erken emekliliğe hak kazanabilirsiniz. Anlaşmanın amacı çıtayı haftada 18 saate çıkarmaktı.
Thisted’de yaşayanlar, belediyenin isminin ne olacağına karar vermek için referandumda oy kullanacak: “Thy” ulusal çapta tanınan bir isim haline geldiği için yapılacak referandumdaki isim seçenekleri “Thy” ve “Thisted”. İnternet üzerinden oy kullanılacak ve oylama sonucu, Kent Konseyi’nin 27 Şubat 2024’te alacağı kararda göz önünde bulundurulacak.
Kopenhag Kent Konseyi ile Ticaret Bakanı arasında çatışma: Tıpkı diğer büyük AB şehirlerinde olduğu gibi başkentte de potansiyel bir turizm vergisi olması tarafları birbirine düşürdü. Kent Konseyi turizm vergisi getirilmesi olasılığının araştırılması yönünde oy kullandı. Ancak bunun için hükümetten izin almaları gerekiyor. Kopenhag’ın turizm endüstrisinde rekabetçi kalması gerektiğini söyleyen Ticaret Bakanı vergiye “Hayır” dedi.
Danimarka Ekonomisi
1000 kronluk banknotun sonu: Danimarka Merkez Bankası, en yüksek değere sahip banknotu tedavülden kaldırma kararı aldı. Son tarih: 31 Mayıs 2025. Bu banknotları kullanmak veya daha küçük banknotlara dönüştürmek için bir buçuk yılınız var. Kararın alınma sebebi bu banknotların çoğunlukla mali suçlarda kullanılması. Kara para aklanmasının önüne geçmek için banknot aşamalı olarak kaldırılacak. Toplam 23 milyar DKK değerinde 1000 kronluk banknot dolaşımda.
“İşletmelerin nakit kabul etmesi gönüllülük esasına dayalı olmalı”: Günümüzde işletmelerin nakit kabul etmesi zorunlu. Danimarka Ulusal Bankası ise bunun gönüllülük esasına dayalı olması gerektiğini dile getiriyor. Perakende mağazaları birliği (Dansk Detail), fikri destekliyor. Şirketlerin nakit parayla uğraşması pahalıya mal oluyor ve zor.
İsveç’te şirketlerin nakit kabul etmesi artık zorunlu değil.
Nakit kabul etme zorunluluğunun istisnaları bulunuyor: Self-servis hizmetler (örneğin, çalışan olmayan benzin istasyonları); internetten alışveriş; festivaller ve pazarlar gibi kısa etkinlikler. Ayrıca, nakit para 22.00 ile 06.00 saatleri arasında reddedilebilir.
Hükümet şimdilik bu fikri değerlendirmeyi reddediyor.
İnşaat sektöründeki yabancı çalışanların iş kazası riski daha yüksek: Ölümcül iş kazalarının yüzde 37’si yabancı inşaat işçilerinin ölümüyle sonuçlanıyor. İnşaat işçilerinin yalnızca yüzde 12,5’inin yabancı olduğu düşünülürse bu oran oldukça yüksek ancak sebebi, yabancıların en tehlikeli, en kirli ve en zorlu görevleri üstlenmesi.
Yabancı çalışanların geçirdiği iş kazalarının yalnızca yüzde 20’si raporlanıyor. Sebebi ise işçilerin işverenler tarafından tehdit edilmesi.
Danimarka’da nüfusun yüzde 3,7’si yoksulluk içinde yaşıyor (2022): Toplam 213.900 kişi. 2021’le kıyaslanacak olursa bu sayı 19.100 azaldı. Yoksulluk içinde yaşayan çocukların sayısı ise 53.800’den 47.200’e düştü.
Danimarka’da Yaşam
Noel dönemiyle beraber kar da geldi; müstakil evde yaşayanların yükümlülükleri neler?: Evinizin önündeki kaldırımları temizlemelisiniz. Kaldırımı enine doğru -veya en az iki metre olacak şekilde- temizlemelisiniz. Zemin kaygansa kum veya tuz serpmelisiniz. Kirada oturuyorsanız bundan ev sahibi sorumludur. Yoldan geçen biri evinizin önünde düşerse tazminat ödemekle yükümlü olabilirsiniz. Kurallar hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız burayı kontrol edin.
Punitha Kumar ile sağlık
Danimarka Sağlık Otoritesi, Covid-19 dahil solunum yolu hastalıkları ve enfeksiyonlarının arttığını söylüyor. Enfeksiyon oranı henüz zirveye ulaşmadı. Örneğin grip, Noel ile Yeni Yıl arasında sıklıkla önemli ölçüde artıyor. Risk gruplarında olanların grip ve Covid-19 aşılarını yaptırmaları öneriliyor.
Cildinizi yüksek oranda yağ içeren ürünlerle nemlendirin. Gentofte Hastanesi cilt ve alerji bölümü profesörü Dr Jeanne Duus Johansen, 0 derecenin altındaki sıcaklıkların cildi kuruttuğunu, bu sebeple cilt bariyerinin bozularak ciddi cilt sorunlarına yol açabildiğini dile getirdi. Bu sorunla karşılaşmamak için en az %70 yağ içeren losyonların kullanılması, dışarı çıkmadan yarım saat kadar önce krem sürülmesi, nemlendiricilerin gece yatmadan kullanılması ve parfümsüz ürünlerin tercih edilmesi öneriliyor.
Spor
Danimarka, İsveç ve Norveç’in ev sahipliği yaptığı 26. IHF Kadınlar Dünya Hentbol Şampiyonası çarşamba günü başladı. Etkinlik yaklaşık üç hafta sürecek, final ise 17 Aralık’ta. Danimarka’nın şampiyonaya ev sahipliği yapan şehirleri Herning ve Frederikshavn.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Kopenhag, 5 Aralık, 17.00-19.00: Danimarka’da ev kiralamak veya kooperatif (andel) satın almak mı istiyorsunuz? Bu etkinlikte, Danimarka konut piyasası hakkında bilgi alabilir, ev kiralarken veya kooperatif satın alırken nelere dikkat etmeniz gerektiğini öğrenebilirsiniz.
Esbjerg, 7 Aralık, 17.00-19.00: Bu etkinlikte Esbjerg’li yazar Mahmoud Zamzam toplumun algılarına ve önyargılara dair bakış açısını sunacak.
Last Week in Denmark Evreni
Spotify, Apple Podcasts, Pocket Casts, Google Podcasts, Overcast, Amazon Music, Goodpods, Podfriend, Castbox, Castro, Player FM, Deezer, Podchaser, Podcast Addict, Podcast Index ve Buzzsprout platformlarında haftalık podcast’imizi dinleyebilirsiniz.
“Yeni Danimarka” ürün koleksiyonlarımıza göz atın: “Moving Forward”, “Searching for Home”, “Vasil”, “Irina”, “Monika” ve “Kifaax”.
Web sitemizdeki içeriklere göz atın.
Bizi diğer dillerde de takip edebilirsiniz: Rumence, Lehçe, İspanyolca ve İngilizce.
Ayrıca bizi Facebook’ta da takip edebilirsiniz.
Cicek Hanim, her hafta ilgi ile okudugumuz bultenlerin devam etmeyecek olmasi uzucu olsa da, simdiye kadar ki butun emeginiz icin size ve butun ekibinize gonulden tesekkurler.