Danimarka’da Geçen Hafta (30.04 - 07.05) 17. Bölüm, 2023
İşsizlik kuralları; Eğitim reformu; Wolt çalışanları
Editörden
Ekipten haberler: Bu sayıda, “Danimarka medyasında öne çıkan yabancılar” alt kategorisi için aramıza Jessica Malvido katıldı.
Gelecek hafta ele almamızı istediğiniz konu hakkında buradan oy verebilir ve makale/rehber yazıları yazmamızı istediğiniz konuları önerebilirsiniz.
Danimarka Siyaseti
Yeni Yasalar ve Yönetmelikler
İşsizlik maaşı için yeni kurallar 1 Mayıs 2023’te yürürlüğe girdi:
İşsiz kalındıktan sonraki ilk üç ayda alınabilecek aylık maaş 19.278 DKK’dan 23.449 DKK’ya yükseltildi. (Bunun için en az 4 yıllık a-kasse üyeliği, son 3 yılda 2 yıl çalışmış olma, ayda en az 23.827 DKK maaş alma şartları aranıyor.)
1 Mayıs 2023 tarihinden önce mezun olanların işsizlik maaşı 3 aydan sonra (mezun olunan günden itibaren) düşecek. İşsizlik süresi ise en fazla iki yıl olmaya devam ediyor.
1 Mayıs 2023’ten sonra mezun olanların işsizlik maaşı oranı 3 aydan sonra düşecek ve işsizlik süresi en fazla bir yıl olacak. Ayrıca bir dil şartını da karşılamak gerekiyor.
Danca 2’yi (B1 seviyesi) geçmek veya eğitimin iki yılının 12 ayı içinde 600 saat çalışmış olma gerekliliği bulunuyor. (Kesintisiz çalışış olmak gerekmiyor ve serbest meslek, şartları karşılamıyor.)
“Tarım arazisi” olarak sınıflandırılan ve yeni emlak vergisi düzenlemeleri nedeniyle “sahibinin oturduğu konut” olarak nitelenecek mülkler, mülk satılana veya arazinin alanı 2 hektarın altına düşene kadar “tarım arazisi” olarak listelenmeye devam edecek. “Tarım arazisi” olarak nitelenen mülklerin vergisi daha düşük olduğu için bu, kır evi sahiplerinin 2024’ten itibaren 10 milyar DKK daha az vergi vereceği anlamına geliyor.
Danimarka ordusunun modernizasyonuna 38 milyar DKK: Önümüzdeki on yılda hükümet, ordunun şartlarını iyileştirmek için 38 milyar DKK yatırım yapacak. Bu para, eskimiş binaların onarımında; bilgi işlem altyapısı ile eski ve hasarlı teçhizatın yenilenmesinde ve askere alma işlemlerinde kullanılacak.
Danimarka Vatandaşlığı, Entegrasyon ve Göç Yasaları
Azınlık gruplara mensup çıraklara yönelik ayrımcılık: İnsan Hakları Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırmanın sonucunda ortaya çıkan korkunç tabloya göre şirketler, her üç meslek okulundan birine, etnik Danimarkalı çırak aradıklarını söylüyor ve okulların çoğu şirketlerin talebini yerine getiriyor. Danimarka’daki hemen hemen her meslek okulunun, azınlık öğrencileri reddeden şirketlerle bir tecrübesi bulunuyor.
Bu şirketlere ve talebi kabul eden meslek okullarına hatırlatma: Bu uygulama etik olmadığı gibi, düpedüz yasadışıdır.
Ayrımcılığa maruz kaldıysanız, 32 69 86 66 numaralı telefondan (Pazartesi-Perşembe 12.00-15.00 arası) “Ayrımcılık Hattı”nı arayabileceğinizi unutmayın.
Kanun teklifleri ve önerilen fikirler
Reform Komisyonu tarafından eğitim sisteminde önerilen değişiklikler:
Folkeskolen’de 10. sınıfın kaldırılması; yerine HPX (Yüksek Pratik Sınav) getirilmesi. Teklif uygulamaya geçirilirse “folkeskolen”den sonra iki ana yol olacak: Lise (gymnasium) ve HPX.
Daha küçük yaştaki öğrencileri (8. ve 9. sınıflar) cezbetmeleri için mali açıdan desteklenmesi gereken yatılı okullarda (efterskoler) değişiklikler.
Okulda kalmak istemeyen çocukların 7. sınıftan itibaren, haftada iki gününü normal okul yerine atölyede geçirebilmesi. (8. ve 9. sınıflar için böyle bir imkân halihazırda mevcut.)
PPR (okul ruh sağlığı desteği) için en az 150 milyon DKK’lık mali yardım. PPR incelemeleri yapılabilmesi için daha fazla kişinin eğitilmesi.
3 yaşındaki çocukların ortalama altındaki dil becerilerini erken tespit edip yardım almalarını hedefleyen ve “dil uyarımı”na ihtiyaçları olup olmadığını gösterecek bir “dil değerlendirmesi” yapılması.
Burada listelenen önemli değişikliklerin yanı sıra “Reform Komisyonu” tarafından önerilen 45 diğer küçük değişikliği buradan okuyabilirsiniz. Bu komisyon 2020 yılında, gençlerin işsiz veya eğitimsiz kalmamaları için eğitim sisteminde değişiklikler önerme hedefiyle kuruldu.
Hükümet, önerilen fikirleri destekliyor. Teklifler incelenecek ve nasıl yasalaştırılabilecekleri masaya yatırılacak.
Daha fazla gencin mesleki yolları tercih etmesini istedikleri için sendikalar da önerilen fikirleri memnuniyetle karşılıyor.
Toplu taşıma alanında yeni çözümler bulmak için uzmanlardan oluşan bir komite kuruldu: Komitenin, genel ulaşım ihtiyaçlarının haritasını çıkarması ve farklı bölgelerle ilgili olarak toplu hareketlilik teklifleri geliştirmesi gerekiyor. Ardından tarifeler için yeni bir model çıkarılacak ve yerel toplu taşıma planlamaları hakkında önerilerde bulunulacak. Projenin 2024 yılı sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.
Siyasi arena
Danimarka’nın en güçlü ikinci kadını Lizette Risgaard, sendikalar konfederasyonu başkanlığı görevinden istifa etti: Geçen hafta, uygunsuz cinsel içerikli davranışlarda bulunmakla suçlanmış ve ücretsiz izne ayrılmıştı. Birkaç sendika başkanının güvenlerini kaybettiklerini açıklamasından sonra Risgaard görevinden istifa etti. Risgaard’ın çeşitli sendikalarda kırk yıllık bir kariyeri vardı ve 2019’dan beri sendikalar konfederasyon başkanlığını yürütüyordu.
Danimarka’da yollar 15 Mayıs’ta kapanacak: Dizel veya benzinle çalışan kamyonlara getirilen yeni vergilere karşı olan TIR şoförleri ülkenin dört bir yanındaki döner kavşakları ve otoyol girişlerini kapatarak eylem yapmayı planlıyor. O gün seyahat etmeyi planlıyorsanız, bunu aklınızda bulundurun.
Danimarka Ekonomisi
Danimarka Merkez Bankası, banka kredisi olanları ve ev almak isteyenleri dehşete düşürerek, yüzde 0,25’lik bir faiz artışı daha açıkladı. Enflasyonun henüz yeterince düşmemiş olması sebebiyle harcamaların kısılması hedefleniyor. Yaz aylarında faizlerin daha da artması bekleniyor.
Zenginlik ve refah harcamaları açısından Danimarka’nın 98 belediyesinin haritalarına göz atın:
Danimarka’daki en zengin bölgeler Skanderborg (Jutland), Roskilde ve Kopenhag’ın kuzeyindeki belediyelerin çoğu.
En fakir bölgeler Frederikshavn, Jammerbugt, Morsø-Struer, Norddjurs, Tønder-Haderslev (Jutland) ve Roskilde’nin güneyindeki belediyelerin çoğu.
Düşük refah düzeyine sahip belediyeler Aarhus, Norddjurs ve Kopenhag.
Sözde “Wolt ortakları”, Danimarka Vergi Dairesi tarafından artık “Wolt çalışanları” olarak adlandırılacak: Artık Wolt adına teslimat görevlisi olarak çalışmak amacıyla tek kişilik şirket açmak mümkün olmayacak. Wolt’un çalışanları işe alması gerekiyor ki bu aynı zamanda işgücü piyasasına katkı payını ve A-vergisini ödemeleri gerektiği anlamına da geliyor. Şirketin en büyük korkusu, teslimat görevlilerinin organize olup tatil ücreti, emeklilik ve hastalık ödeneği gibi hakları içeren bir toplu sözleşme talep etmeleri.
Belediyelerin harcamaları kısması gerekirken bazıları yaratıcı çözümler getiriyor: Örneğin, Aarhus’ta çocuk bakım merkezlerinin pazartesi günleri (tıpkı cuma gibi) 17.00 yerine 16.30’da yarım saat erken kapatılarak yılda 1,7 milyon DKK tasarruf edilmesine karar verildi.
Danimarka’da kamu sektörü sıkıntı çekerken, en büyük şirketler büyüyor: Novo Nordisk, 2023’ün yalnızca ilk üç ayında 19,8 milyar DKK kazandı (obezite ilacı Wegovy’nin bunda büyük bir rolü var), Maersk’in ise aynı dönemdeki kazancı 16 milyar DKK. Öte yandan Maersk, Danimarka ticaret tarihindeki en büyük (200 milyar DKK’dan fazla) kârı kaydettiği 2022 performansını 2023’te tekrarlamayacak gibi görünüyor.
Daha yüksek faiz oranları, Danimarka bankalarına da gelir sağladı. Ülkenin en büyük bankalarından beşi; Danske Bank, Jyske Bank, Sydbank, Spar Nord ve Ringkjøbing Landbobank toplam 8,2 milyar DKK kazandı.
Danimarka’da Yaşam
Enerji içeceği “Prime” Danimarka’da yasadışı: Popüler Amerikan enerji içeceği “Prime”, Danimarka Gıda ve İlaç Kurumu’ndan (Fødevarestyrelsen) izin almadığı için Danimarka’da yasadışı. İnsan sağlığına tehlikeli olabileceğinden (karaciğere ciddi zarar verme ihtimalinin yanı sıra başka sağlık sorunları da yaratma olasılığı bulunuyor) yetkililer bu içeceğin tüketilmemesi konusunda uyarıda bulunuyorlar.
Enerji içeceği, Youtube yıldızları Logan Paul ve KSI tarafından piyasaya sürülmüş ve gençler arasında çok popüler olmuştu.
Ulveatlas.dk’ya göre Danimarka’da 30 kurt bulunuyor: Son birkaç ayda, yerel kanallar, kurtların kamusal alanlarda görüldüğü veya çiftlik hayvanlarına saldırdıkları hakkında haberler çıkmaya başladı. Hatta bazı politikacılar, kurt saldırılarından etkilenen çiftçilerin uğradıkları zararın tazmin edilip edilmemesi gerektiğiyle ilgili tartışmalar yürütüyordu. Avrupa Birliği dahilinde korunan türlerden biri de kurtlar. Dolayısıyla Danimarka’nın kurtlarla yaşamanın bir yolunu bulması gerekiyor.
Punitha Kumar ile sağlık haberleri
Danimarka Sağlık Verileri Kurumu’nun açıklamasına göre COVID-19, kanser hastalarının hayatta kalma oranlarını etkilemedi. Departman başkanı Mette Keis Jepsen, rakamların COVID-19’un kanser tedavisi ile ilgili ne anlama geldiğini birebir göstermediğini, ancak teşhis konulduktan bir yıl sonra kanser hastalarının hayatta kalma ihtimalinin değişiklik göstermediğini dile getirdi.
Teşhisten bir yıl sonra hayatta kalan kanser hastalarının yüzdesi:
2019 – 2021: % 84 kadın, % 83 erkek
2016 – 2018: % 83 kadın; % 82 erkek
2007 – 2009: Tüm cinsiyetlerde % 75
Britta Schirmer ile iklim haberleri
Danimarka 2025 iklim hedeflerine ulaşmaya yakın mı? Danimarka Enerji Ajansı (Energistyrelsen) ve İklim Bakanı Lars Aagard’a (M) göre Danimarka, 2025 için yüzde 50-54 olan sera gazı azaltma hedefine ulaşmaya yakın. Mevcut girişimler ve ayrılan bütçe ile emisyonların 1990 yılına göre yüzde 49,8 oranında azaltılması bekleniyor.
Çiçek Eriş ile kültür, din ve kraliyet haberleri
Ulusal bir girişim, 2025 yılına kadar 17 belediyede çocukların ve gençlerin okuma alışkanlığını güçlendirmeye yönelik olarak 8,7 milyon DKK ayırdı. Proje ilkokul eğitim merkezleri ile halk kütüphaneleri arasında işbirliği yapılarak 2023 baharında başlatılacak.
Aalborg Kütüphanesi’nden Tina Bang Jakobsen’e göre disiplinlerarası çalışma, sağlam bir okuma kültürünün temelini oluşturacak. Kültür Bakanı Jakob Engel-Schmidt de çocukların kitap okumaktan zevk almasının ortak bir sorumluluk olduğuna inandığını ve projenin daha fazla çocuğun ekran yerine kitapları seçmesini sağlayacağını umduğunu dile getirdi.
Jessica Malvido ile Danimarka medyasında öne çıkan yabancılar
C25’te listelenen şirketlerin 161 yönetim kurulu üyesinin yüzde 55’i yabancı: Danimarka şirketlerinin yönetim kurullarının Danimarkalıların elinde olması süregelen bir gerçekti, ancak Jylland-Posten’e göre bu eğilimde bir değişim gözleniyor. Bu değişim, ülkenin en büyük şirketlerinin yönetim kurullarına danışmanlık veren Leadership Advisor Group’un CEO’su Nina Nærby tarafından olumlu bir gelişme olarak görülüyor.
Bir şirketin Danimarka’da yeni bir çalışanı işe alması durumunda, kişinin yabancı veya 54 yaş üzerinde bir Danimarkalı olma olasılığı yüzde 84: Borsen, çalışma çağındaki insanlar için küresel rekabetin yoğunlaştığına ve Danimarka’nın nitelikli bireylerin ilk tercihi olmadığına dair bir rapor yayınladı. Dansk Erhverv (Danimarka İşinsanları Derneği), “Yabancı işgücü ve yaşlılar olmadan Danimarka fakir bir ülke olurdu,” açıklamasında bulundu.
İlanlar
Bu bölümün içerikleri Çiçek Eriş tarafından derlenmektedir. Dahil edilmesini istediğiniz etkinliklerle ilgili olarak denmarkhappenings@gmail.com adresine e-posta gönderebilirsiniz. Kendisinin Danimarka’daki kültürel etkinliklerle ilgili haber bültenine buradan göz atabilirsiniz.
Odense, 9 Mayıs, 17.30-20.30: Danimarka’da ev satın almayı düşünüyorsunuz ancak emlak piyasasına dair sorularınız mı var? Farklı mülk türleri, finansman olanakları, yasal gereklilikler ve konut seçenekleri gibi konularda size rehberlik edecek International Community seminerine katılabilirsiniz. Ücretsiz olan bu seminere kayıt yaptırmak gerekiyor.
Kopenhag, 10 Mayıs, 08.30-17.00: Teknoloji meraklılarını, profesyonelleri ve piyasanın liderlerini fikir alışverişinde bulunmak ve teknolojideki en son gelişmeler hakkında bilgi edinmek için bir araya getiren tek günlük teknoloji konferansı Tech Passion Day’e katılın. Etkileşimli oturumların düzenleneceği bu etkinlikte yeni fikirler edinebilirsiniz.
Aalborg, 11 Mayıs, 08.00-16.45: JobEvent Thy 2023 ile heyecan verici kariyer fırsatlarını keşfedin ve bölgedeki şirketlerle bağlantı kurun. Aalborg’a çift yönlü ücretsiz otobüs kaldırılacak etkinlikte şirketlerle tanışabilir, Sjørring Maskinfabrik’te şirket turuna çıkabilirsiniz. Kayıt için son gün 7 Mayıs, şansınızı kaçırmayın!
Kopenhag, 11 Mayıs, 09.00-16.00: Danimarka’nın dört bir yanından işkadınlarıyla bağlantı kurmak, ilham almak ve hobinizi işe dönüştürmeye bir adım daha yaklaşmak için Women’s Entrepreneurship Expo’ya katılın. Ürün ve hizmetlerin gösterilebileceği bir sergi alanı da bulunan etkinliğe tüm kadınlar davetli!
Esbjerg, 11 Mayıs, 17.00: Danimarka sendika sözleşmeleri, işsizlik sigortası ve fazla mesai ücreti, tatil ödeneği, doğum izni, hastalık izni, emeklilik gibi konularda kurallar/anlaşmaların anlatılacağı, Danimarka’daki işgücü piyasası hakkındaki bu konuşmayı kaçırmayın.
Esbjerg, 11 Mayıs, 19.00-20.00: Yabancı bir serbest çalışan/startup/girişimci/serbest meslek sahibiyseniz veya olmayı düşünüyorsanız, başkalarıyla bağlantı kurmanızı, bilgi ve deneyimlerinizi paylaşmanızı sağlayacak IFSES MeetUP ilginizi çekebilir. newcomer@esbjerg.dk adresine e-posta göndererek etkinliğe katılabilirsiniz.
Kopenhag, 12 Mayıs, 17.00-23.00: Venture Cup Danimarka’nın ev sahipliğinde Impact NIGHT etkinliğine katılın ve daha iyi bir dünyaya katkıda bulunmayı hayal eden öğrencilerin, üniversite merkezlerinin ve organizasyonların dahil olduğu girişimci topluluklarla tanışın. Etkinlikte sokak yemekleri, bar ve DJ’li bir afterparty de yer alacak.
Uluslararası Medyada Danimarka
Ayın Yeşil Avrupa ülkesi Danimarka: İşte nedenleri. (Euronews)