Danimarka'da Geçen Hafta (29.09-06.10) 33. Bölüm 2024
Okullarda disiplin; Danimarka'da maaşlar; Grönland dilinin kullanımı
İçindekiler
Baş Editörden
Danimarka’nın Hali
Dört derece, üç derece, iki derece... Bu hafta her sabah bir öncekinden daha soğuk oldu. Kışa mı geçtik yoksa sonbaharın ne kadar soğuk olabileceğini mi unuttuk, emin değiliz. Zaman akıp gidiyor, yakında radyoda Noel şarkıları çalmaya başlar yıl sonuna yaklaştıkça.
Ekim ayının başlangıcı aynı zamanda siyasi sezonun da başlangıcına işaret eder. Gece geç saatlere kadar süren açılış tartışmasıyla birlikte, milletvekilleri yeniden iş başında. Şimdiye kadar sadece öneriler ve fikirler hakkında konuşabiliyorduk; şimdi de 2025'te yürürlüğe girecek ve uygulanacak yasalar gündemde.
Özellikle 2025 Maliye Yasasını dört gözle bekliyoruz, çünkü gelecek yıl vergilerimizin nereye harcanacağını görmek istiyoruz. Bu konudaki tartışma yakında başlayacak ve Aralık ayının ilk günlerinde daha net bir anlaşmanın açıklanması bekleniyor.
Tahmin edebileceğiniz gibi, açılış tartışması tiyatrodan yoksun değildi. Muhtemelen tartışmanın en yoğun noktası, Aki-Matilda Høegh-Dam tarafından Grönland dilinde (Kalaallisut) yapılan sembolik bir konuşma ve ardından bu konuşmaya soru yöneltilmesine izin vermeyen Meclis Başkanı Søren Gade ile yaşanan anlaşmazlık oldu, çünkü konuşma Danca yapılmamıştı.
Grönlandca ve Faröce’nin Danimarka Krallığı Meclisinde kullanımına dair ilgili yeni bir tartışma başladı. En azından Grönland tarafının, bu dilin çalışma dili olarak tanınması için önemli bir baskı yapmasını bekleyebiliriz.
Dram burada bitmedi. Dansk Folkeparti lideri Morten Messerschmidt, açılış konuşmasını Moderaterne lideri Lars Løkke Rasmussen'e karşı kişisel bir saldırı başlatmak için kullandı ve adeta ona savaş ilan etti. Açılış konuşmasını bu şekilde kullanması o kadar alışılmamış bir hamleydeki ki, Konservative dışında neredeyse her parti, liderin konuşmasından sonra sorulara izin verilmesi geleneği olmasına rağmen, soru turunu boykot etti.
Çoğu dramada üç perde olduğu gibi, açılış tartışmasının da üç perdesi vardı. Enhedslisten'in siyasi sözcüsü Pelle Dragsted, partisinin terörist gruplarla olan bağlantılarına yönelik soruları savunmak zorunda kaldı. İddialar arasında parti temsilcileri ile PFLP terör örgütü arasında görüşmeler ve Blekingegade Çetesi'ne toplantı alanı sağlamak vardı.
Siyasi sezonun ilginç bir başlangıcı oldu ve daha da ilginçleşmesi bekleniyor. Toplumumuz için belki en önemli tartışma, yani emeklilik yaşı tartışmasının sırası gelecek yakında.
Not: Kendi ürünlerinizi hasat etmeye tutkunuz var mı? Cevabınız evetse, bu bağlantıyı beğeneceksiniz. Ve eğer kurtları seviyorsanız, Danimarka'daki kurtlarımızı da görebilirsiniz.
DGH Dünyası
LinkedIn - instagram - Facebook - LWID Uygulaması - Ürün Mağazası - Podcast - Web sitesi
Türkçe Ekibinden
2023 Aylık Maaş Ortalamaları, Kaynak: İstatistik Danimarka.
Son birkaç haftadır maaş konusuna pek sık değiniyoruz. Eylül-Ekim zamanı maaşlara dair endüstri ve sendika raporları derlenip yayınlanır. Geçtiğimiz sene (2023) İstatistik Danimarka ortalama aylık maaşın 47 601 DKK olduğunu açıklamıştı. Siz daha bu rakama ulaşabildiniz mi?
Zam tarihleri şirketten şirkete değişiklik gösterebiliyor. Bunun için İstatistik Danimarka’dan rapor gelene kadar sendikalar çalışanlarına anket yaparak üyelerini önceden bilgilendirmeye çalışıyor. Akademikerne Şemsiyesi (IDA, Lægeforeningen vb.), FOA ve HK gibi birçok sendika geçtiğimiz hafta üyelerine anketler gönderdi. Zannedersem, 2-3 haftaya da sonuçlarını açıklayacaklardır.
Bir çalışan olarak henüz Danimarka’da bir sendikaya üye değilseniz, üye olmayı bir düşünün. Maaş istatistiklerinin yanı sıra, sendikalar kariyer danışmanlığı ve avantajlı sigorta fırsatları sunabiliyor. Hiç olmazsa yeni insanlar ile tanışabilmek için güzel bir bahane!
Danimarka Siyaseti
Haftalık siyasi genel bakış
Gülme gazı etkisinde araç kullanmak yakında yasa dışı olacak, eğer Ulaştırma Bakanlığı'nın teklifi kabul edilirse. Kamusal alanda gülme gazı bulundurmak geçen yılın temmuz ayından bu yana yasa dışı hale geldi ve tek seferde 17 gramdan fazla gaz satın almak isteyen müşteriler için geçmiş kontrolleri uygulaması getirildi.
Gülme gazı tüketirken akciğerler ve solunum yolları gaz şişesinin basıncından zarar görebilir ve hatta bilincinizi kaybedebilirsiniz!
Danimarka'da inek ve domuz sayısı azaltılmalı. Yeşil Üçlü antlaşması uygulamaya konulduktan sonra Danimarka’daki inek ve domuz nüfusu %11 düşürülecek. Ancak bunun etkisi şehirden şehire değişik olacaktır. Bazı belediyeler inek ve domuz sayısını %74'e kadar azaltmak zorunda kalacak. Yeşil Üçlü’nün bir parçası olan Çiftçiler Birliği sunulan rakamlara katılmıyor. 400.000 hektar tarım arazisi ormana dönüştürülse bile hayvan stoğunu az çok korumanın mümkün olacağını iddia ediyorlar.
98 belediyeden 25'inde gazilere yönelik destek sistemi bulunmuyor. Gazilere hizmetlerin sunulduğu belediyelerde ise hizmet kalitesi açısından büyük farklılıklar var. Bazı partiler, belediyelere, gazilerin topluma yeniden entegre olmalarını destekleyebilecek bir gazi koordinatörü görevlendirme yükümlülüğü getiren bir yasa teklif etmek istiyor.
Danimarka Halk Partisi (DF) Ortalara (Moderaterne) savaş ilan etti. DF lideri Morten Messerschmidt, Lars Løkke Rasmussen ve Ortaları iktidardan uzak tutmak için elinden gelen her şeyi yapacağını açıkladı. Tahmin edebileceğimiz gibi bu çıkış, 2026'dan sonra olası bir sağ hükümet isteyen diğer "mavi" partilere yönelik öfkeyi tetikledi ve şimdi Ortaların olmadığı bir hükümet kurmak neredeyse imkansız olacak.
Odak
Hükümet partileri: Socialdemokratiet (Sosyal Demokratlar) %19,6 (+2,3%*); Venstre (Danimarka Liberalleri) %11,1 (+%2,2); Moderaterne (Ortalar) %4,1 (-%2,6) = %34,8
Kızıl Muhalefet: SF (Yeşil Sol) %16,9 (+%1,1); Enhedslisten %5,4 (Kızıl-Yeşil İttifakı) (-%2,2); Radikale Venstre (Sosyal Liberaller) %3,8 (-%1,3); Alternativet (Yeşiller) %2 (-%0,3) = %28,1
Mavi Muhalefet: Liberal Alliance (Özgürlükçüler) %13,1 (-%0,7); Danimarka Demokratları (Milliyetçi Popülistler) %10,9 (+%1,2); Muhafazakarlar %6,6 (+%0,3); Danimarka Halk Partisi (Milliyetçi Muhafazakar) %4,6 (-) = %35,2
*Yüzdeler Ağustos 2024'teki son anketle karşılaştırılmıştır.
Moderaterne, henüz iki yıl önce ilk meclis seçimlerine katılan nispeten yeni bir parti hayatta kalmak için mücadele ediyor. Skandallar partinin itibarına ciddi bir darbe indirdi; bu, kamuoyu araştırmalarında azalan desteğin de gösterdiği bir gerçek. Uluslararasılar olarak bizim için bu pek iyi değil. Hükümet koalisyonunda, diğer iki partinin milliyetçi tonları yumuşatmaya ve uluslararasılara karşı daha olumlu bir anlatıyı benimsemeye iten taraf Moderaterne olmuştu.
Danimarkalı bir partinin başına gelebilecek en kötü şey, seçmenlerin oy verdikleri için “utanmaları”. Geçmişte Alternativet'in, yakın zamanda da DF'in başına bu geldi; iç skandallar itibarlarını yok etmişti.
Okullarda disipline ilişkin kamu tartışması: Milli Eğitim Bakanlığı halk tarafından tartışılacak sekiz değişiklik sundu. Bu değişikliklerin hepsinin amacı okullarda zorbalığı, vandalizmi ve şiddeti caydırmak.
Ceza seçenekleri genişletildi. Artık ceza olarak örneğin öğrencilerin temizlik işleri gibi “okul hizmetleri” yapmaları istenebilir.
Öğrenciler yılda iki kez okuldan uzaklaştırma cezası alabilirler, bir defada en uzun 10 gün uzaklaştırma almak koşuluyla.
Acil vakalarda öğrenciye kendini düzeltmesi için özel bir pedagog görevlendirilebilir.
Öğrencileri bir okuldan diğerine nakil etmek daha kolaylaştırılacak.
Öğrencilerin ebeveynleri de okuldan zorunlu görevler alacak.
Öğrenci derneği (Danske Skoleelever) ve öğretmenler derneği (Danmarks Lærerforening) cezadaki artışı yanlış bir adım olarak değerlendiriyor! Caydırmaktan ziyade önlemeye yönelik adımlar görmek istiyorlar ve okullara daha fazla mali destek sağlanmasını tercih ettiklerini belirtiyorlar.
Danimarka Ekonomisi
Haftalık ekonomiye genel bakış
Danimarka'daki ortalama maaş 2023'te aylık 48.559 DKK idi. Maalesef, erkek ve kadın arasındaki ücret farkı 2022'ye göre %12,4'e yükselmiş. Erkeklerin ortalama aylık maaşı 54.574 DKK, kadınların ise 45.200 DKK oldu. Zaman zaman sıçramaları dikkate almazsanız, genel eğilim ücret farkının kapanması yönünde. Son yirmi yıl ücret farkının %25 daraldığı bir tablo çiziyor.
Totalkredit'ten %3,5 faiz oranıyla sabit faizli ev kredisi fırsatı. İlk kez ev alacaklara müjde :) Umarız ki bir gün de %1 sabit faiz geri gelir (maalesef 2027'den önce zor). %4 veya %5 oranında sabit oranlı ev kredisi almış olanlar, yeniden finansman düşüncelerini beklemelidir. Detaylar burada.
Araç muayenesinde (syn) aldatmanın sonu. Ulaştırma Bakanlığı araç muayenelerinde hileyi azaltmak amacıyla muayene salonlarına Ocak 2025'ten itibaren yeni bir düzenleme getiriyor. Diğer şartların yanı sıra, arabanın muayene salonundan geçtiğinin fotoğrafla belgelenmesi şart olacak.
Bornholm'dan daha küçük köprü bağlantısı olmayan adalarda artık aracınız ile taksi hizmeti sunabilirsiniz (herhangi bir lisans almadan).
Her yıl Danimarka’da 507.000 ton gıda israf ediliyor! Aslında, Danimarka'daki atıkların %36'sı gıda. Nordea'dan bir ekonomist, ortalama bir ailenin, gıda israfını minimumda tutması durumunda her ay 700 DKK tasarruf edebileceğini söylüyor!
Ortalama bir aile gıdaya ayda 3500 DKK harcıyor.
Evdeki gıda israfının nasıl azaltılacağına dair harika ipuçlarınız varsa bizimle bir öneri yazısı olarak paylaşın, yayınlayalım: reporter@lwid.dk
Odak
Gıda ve İlaç Dairesi'nden (Fødevarestyrelsen) daha az kontrol ziyareti: Bu zamana kadar, kontrol ziyareti sırasında sorun tespit edildiğinde sonrasında iki kontrol ziyareti daha yapılıyordu (biri sorunu çözüp çözmediğinizi kontrol etmek için, diğeri standart ziyaret). Bundan sonra bu sorunu çözüp çözmediğinizi kontrol etmek için yalnızca bir kontrol ziyaretiyle sınırlandırılacak.
Acil durum için üç günlük malzeme hazırladınız mı? Buna dair bir ay kadar önce e-Boks uygulamasında buna dair bir mektup almış olmanız lazım. Dışarıdan yardım almadan üç gün boyunca hayatta kalmanız gereken kriz hali için hazırlanmanız öğütlenmişti. Bazı ailelerin evlerini acil durumlara nasıl hazırladığını buradan görün.
Krize nasıl hazırlandığınızı anlatan hikayenizi paylaşmak ister misiniz? Bize yazın: reporter@lwid.dk
Girişimcilik Köşesi
Aalborg Kalkınma Enstitüsü'nden ücretsiz işletme kursları
“Danimarka'da iş kurmak” kursu Aalborg'da (10-31 Ekim) ve çevrimiçi (7-28 Kasım) sunuluyor. Danimarka'da nasıl şirket kurup yöneteceğinizi öğrenin.
“İşletme Ekonomisi” kursu Viborg'da (23 Ekim - 13 Kasım) ve çevrimiçi (19 Kasım - 10 Aralık) sunuluyor. Girişimciler için muhasebe temelleri, kesintiler, vergiler ve finansal okuryazarlık hakkında bilgi edinin.
Web sitenizin güvenliğini artırmak ve GDPR direktifiyle uyumlu hale getirmek için 50.000 DKK tutarında kupon alın! Detaylar için Bernardo'ya ulaşın (np@aalborgid.com) 2023'te en az 2 tam zamanlı çalışanı olan şirketler bu fırsattan yararlanabilir. Son tarih: 20 Ekim.
Haftanın ipucu! Ekonomik bir faaliyetiniz varsa (büyüklüğü ne olursa olsun), gelirlerinizi ve harcamalarınızı dijital olarak onaylanmış bir muhasebe yazılımına kaydetmeniz gerekir. Neyse ki, Dinero uygulaması 100.000 DKK'dan az geliri olan işletmeler için bedava! Kullanımı son derece kolay olan bu uygulama, büyüyene kadar muhasebeci kullanımını ertelemenize olanak tanır.
Her ay sadece birkaç fatura ve makbuz kesiyorsanız, Billy’i de deneyin. Aylık 3 kez fatura ve 10 kez makbuz kestiğiniz sürece ücretsizdir.
Danimarka’da Günlük Yaşam
Danimarka yaşam tarzına dair içgörüler
Ekim ayı geldi — Ülkedeki en güzel, görkemli manzaralardan bazılarının da başlangıcı bu ay gerçekleşiyor. Ancak Danimarka Krallığı'nın zenginliğinin tamamı ana karada değildir; bu zenginliğe Farö Adaları ve Grönland da dahildir. 1 Ekim'de Anayasa Günlerini kutladıkları için Ekim ayı Grönland için de önemli bir aydır.
Danimarka ve Grönland arasındaki tarih, etkileyici doğa ve kraliyet ziyaretlerinden sömürgeci bir geçmişe ve bazı süregelen gerilimlere kadar her şeyden biraz içeriyor. Daha açık olmak gerekirse, 20. yüzyıl boyunca İnuit nüfusu, kültürel olarak bastırılmalarına, Danimarka normlarına uymaları için zorla asimile edilmelerine ve bazı durumlarda zorla yer değiştirmelerine yol açan bir dizi tedbire maruz kaldı. Tutumlar zaman içinde çok değişmiş olsa da bu politikalar hâlâ Grönland tarihinde acı dolu bir sayfayı temsil ediyor.
Son yıllarda Danimarka, sömürgeci geçmişi hakkında daha fazla iç gözlem yaptı; verilen zararın kabul edilmesi yönünde artan çağrılar nedeniyle Grönland ile ilişkisini yeniden inşa etmeye yönelik farklı çabalar gösterdi.
Ancak şimdi zorluk iki toplum arasındaki derin eşitsizlikte yatmaktadır: Danimarkalılar "peri masalı" tarzı bir yaşam sürdürürken, Grönlandlılar özellikle intihar, eğitim eşitsizliği, madde bağımlılığı ve aile içi şiddet gibi birçok acil iç sorunla karşı karşıyadır. Bu sorunlar o kadar yaygın ki, ortalama bir Grönlandlı bunlardan bir veya daha fazlasından etkileniyor. Danimarka için bu, çok farklı (ve sert) bir gerçeklikle empati kurmayı ve bu gerçekliği sadece düzeltmenin değil, aynı zamanda tüm Krallığı etkili bir şekilde desteklemenin yollarını bulmayı gerektiriyor.
Haftalık genel bakış
Doğurganlık tedavisi genişletiliyor. Artık üç yerine altı deneme hakkınız var. Tüp bebek tedavilerinin %65'i ilk denemelerde başarılı olmaktadır. Genişlemeyle birlikte anne adaylarının %84'nün başarılı olması bekleniyor.
Kopenhag'daki Kaktüs Kuleleri (Kaktusserne) Avrupa'nın en iyi yüksek binası unvanını kazandı. Daha önce Danimarka'nın en çirkin binası olarak biliniyorlardı. Bu linkte görebilirsiniz.
Hiç kendi kilisenizi almayı düşünmüş müydünüz? 2 milyon DKK'ya (muhtemelen pazarlık yaparsanız daha bile az) Sorø'da bir kilise satın alabilirsiniz. Detaylara buradan ulaşabilirsiniz.
Danimarkalılar ile Çavdar Ekmeği arasındaki aşk hikayesi ne zaman başladı? Yeni araştırma her şeyin nasıl başladığına ışık tutuyor. MS 539 yılındaki şiddetli volkanik patlamalar Danimarka'yı kül ve kükürt gazlarından oluşan bir örtüyle kapladı ve biraz güneş ışığıyla idare edebilen tek tahıl çavdardı. Hayatta kalanlar için (ki bu sayı nüfusun yarısından bile azdı) bu bir nimetti ve o zamandan beri Danimarka'daki yemek kültürüne egemen olmuştur.
Hükümetin günlük yaşamla ilgili tüm tavsiyelerine uymaya çalışan beş kişilik bir ailenin yaptığı deneyi izleyin. Saltum’dan bir aile bir ay boyunca diyetten egzersize ve ekran süresine kadar hükûmetin verdiği tüm tavsiyelere uymaya çalıştı. Sonucu burada görebilirsiniz.
Kıyı sularımız acı çekiyor. Şu anda suda son 20 yılın en büyük oksijen kaybını yaşıyoruz. Etrafta yüzen ölü balıklarla ilgili gördüğünüz sosyal medyadaki hikayeler var ya? İşte sebebi bu. Bazı bölgelerde oksijen tükenmesi o kadar şiddetli ki artık o bölgelerde hiçbir canlı yaşamıyor. Neden mi? Azot ve fosfor yağmurla denize karışarak algleri besliyor ve büyüyen alg ormanları da mevcut tüm oksijeni sömürüyor. Bölgenizdeki durumu buradan kontrol edebilirsiniz.
Danimarka Uluslararası Toplumu
Danimarka'daki Bisiklet Kültürü üzerine Ahmet Akkoç'un yazısını okuyun.
“İlk kez bisiklet sürmeye başlayan biri için alışmak oldukça zor olabilir. Bu ilk rehber, ihtiyaçlarınıza bağlı olarak bir bisiklet satın almanız mı yoksa kiralamanız mı gerektiğini ele alacak.”
Ali Lewis'in yazdığı “Found in Translation” (Çeviride Keşfedilenler) köşesinin yeni bölümü yayında.
“Bir Danimarkalı olmayana Danimarka ile en çok neyi ilişkilendirdiğini sorarsanız, büyük ihtimalle 'hygge' cevabını alırsınız. İngiltere'de 'hygge' kavramı pahalı mumlar, pahalı battaniyeler, pahalı kıyafetler satmak için kullanılıyor - durumu anladınız. Ancak Danimarka'da, öğrendiğim kadarıyla bu; eşyalardan ziyade, daha çok atmosfer ve deneyimle ilgili.”
Stephanie Mannings, “How to live like a local” (Yerel Gibi Nasıl Yaşanır) köşesinin bir başka bölümüyle geri dönüyor.
“Bu sıradan bir benzin istasyonu değil. Her cumartesi sabahı burada bir klasik araba buluşması düzenleniyor. Farklı nesillerden klasik araba meraklıları, antika göz bebeklerini sergilemek için getiriyorlar ve arabalarının fotoğraflanıp yakından hayranlıkla izlenmesinden mutluluk duyuyorlar.”
Duyuru ve İlanlar
Odense, 10 Ekim: Fyn halkının tutkulu olduğu bir şey varsa, o da Brunsviger’dir (yerel olarak “brunner” olarak bilinir). Bu ulusal Danimarka mirası her yıl ekim ayında kutlanıyor ve Odense'deki farklı noktalarda ücretsiz olarak brunsviger dağıtılıyor.
Odense, 14-20 Ekim: Efterårsferien'de çocuklarınızla yapabileceğiniz eğlenceli aktiviteler mi arıyorsunuz? Odeon, pazartesiden cumaya kadar her gün çocuklar için çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapıyor ve son üç gün Magiske Dage'nin bir parçası olacak. Kendi uçurtmanızı yapabilir veya kestaneden hayvan figürleri oluşturabilirsiniz. Ayrıca, eski zamanlardan mitler ve sihirler hakkında bilgi edinmek için Jernalderlandsbyen’i (Demir Çağı Köyü) ziyaret edebilirsiniz.
Viborg, 22 Ekim, 17:30-19:30: Viborg'a yeni gelenler için hoşgeldin etkinliği. Burada sizin için önemli olabilecek insanlarla ve kuruluşlarla tanışma fırsatına sahip olacaksınız. 17 Ekim'den önce kaydolmayı unutmayın!
Danimarka'da Geçen Hafta’yı altı dilde yayınladığımızı biliyor muydunuz?
🇬🇧İngilizce - 🇷🇴Rumence - 🇵🇱Lehçe - 🇪🇸İspanyolca - 🇮🇹Italyanca
Danimarka’da Geçen Hafta’ya dair görüş, öneri, ortaklık vs. için
WhatsApp hattımız: +45 50 15 11 96
Mail adresimiz: danimarkadagecenhafta@lwid.dk