Danimarka'da Geçen Hafta (13.10-20.10) 35. Bölüm 2024
Asbestli çatılar, Novo Amerika'da, Kazaları önlemek, Kış lastiği kuralları
İçindekiler
Baş Editörden
Danimarka’nın Hali
Yüzyılın kuyruklu yıldızını gördünüz mü? Görmediyseniz, 80.000 yıl sonra bir şansınız daha olacak! Bu, Dünya üzerindeki varlığımız ve hayatımızın ne kadar kısa olduğuna dair gerçekten büyük bir perspektif kazandırıyor. Bu yüzden, anın tadını çıkarmalıyız, şu anın.
Şu an çok güzel. Sonbaharın ortasındaki günlerin havası soğuk, yağmurlu, rüzgârlı ve güneşli olarak değişiyor. Farkında olmadan hafif ceketleriniz daha kalın giysilerle yer değiştirdi bile ve şimdi hepimiz yılın sonuna doğru Sonbahar Ekspresi'ndeyiz. Fark ettiniz mi bilmiyorum ama, Noel’den önceki aylarda zaman daha hızlı geçiyor.
Bu hafta yemek masasında insanlar ne konuştu? Asbest ve çocuk işçiliği; tüp bebek tedavisinin dile getirilmeyen tarafı; ve Emma’nın adaleti.
Hafta, 12 ila 16 yaşlarındaki altı çocuğun LM Multiservices şirketi için asbestle yasa dışı çalışma yaptığı haberiyle başladı. Kanserojen madde içeren eski yapı malzemelerinin nasıl işlenmesi gerektiğine dair katı kurallar var. Çok geçmeden, DR "Underdanmark" belgeselini yayınladı ve bu belgesel, uluslararası işçilerin yıkım sahalarında ne denli kötü muameleye maruz kaldığını ve yasa dışı asbest işlerinde kullanıldığını gözler önüne serdi.
Danimarka'da hâlâ yaklaşık bir milyon evin asbest çatısı var ve bu çatılar, asbest liflerini çevreye salıyor. Küçük bir miktarda asbest lifini solumak bile 20 ila 40 yıl sonra akciğer kanserine yol açabiliyor. Eğer böyle bir çatınız varsa ve maddi durumunuz elveriyorsa, asbest çatınızı değiştirmeniz tavsiye ediliyor. Bir zamanlar asbest, yok edilemez ve yangına dayanıklı olduğu için medeniyetin harikası olarak görülüyordu. O kadar yaygınlaştı ki sigara filtrelerinde, ekmek kızartma makinelerinde ve yatak şiltelerinde bile kullanılıyordu. 1930'da asbestin akciğer kanserine yol açtığı keşfedilmişti, ancak yasaklanması 40 yıl daha sürdü. Şimdi ise asbest çatılar çürümekte ve yakında düzgün bir şekilde ele alınmazsa bir halk sağlığı krizine dönüşebilir.
Tüp bebek tedavisi başarılı olmadığında neler yaşandığını pek az kişi konuşuyor. Bu, depresyona ve çocuk sahibi olma hayalinden vazgeçmeye yol açabilir. Şimdi, birçok uzman bölgesel meclislere, zor zamanlar geçiren ailelerin doğru zamanda yardım alabilmesi için tüp bebek kliniklerine kalıcı psikologlar istihdam etmeleri çağrısında bulunuyor. Odense'de ise bu yönde ilk adım atıldı bile.
Bu haftaki köşe yazımızı şununla sonlandırıyoruz: Emma'nın hikayesi.
Not: - Bir lemur Aalborg Hayvanat Bahçesi'nden kaçtı ve insanların bahçelerinde merak uyandırıcı bir yürüyüşe çıktı. İşte maceraya bakın!
DGH Dünyası
LinkedIn: Muhabirimiz Golam Sadman, Kopenhag'daki pazarlama profesyonelleri için bir topluluk olan Marketing Connect CPH hakkında bir makale ile ilk çıkışını yaptı.
Podcast: Uzun bir aradan sonra, podcast hem video hem de ses formatında geri döndü ve ses kalitemiz bu defa çok daha iyi!
Türk Yazar kadromuza yeni yazarlar arıyoruz!
İletişim için WhatsApp hattımız: +45 50 15 11 96
Mail adresimiz: danimarkadagecenhafta@lwid.dk
LinkedIn - Instagram - Facebook - LWID Uygulaması - Ürün Mağazası - Podcast - Web sitesi
Türkçe Ekibinden
Fotoğraf: Novo Nordisk şefi Lars Fruergaard Jørgensen © CHIP SOMODEVILLA, Ritzau Scanpix
Novo Nordisk devi yine Danimarka’nın siyasetinde etkin bir rol oynuyor. Hatta Danimarka’nın dış siyasetinde bile etkin. Geçtiğimiz haftalarda Novo Nordisk şefi Lars Fruergaard Jørgensen, ABD meclisinde bir oturuma çağrıldı.
Duruşmanın başında Senatör Bernie Sanders vardı ve duruşmanın temel konusu niçin Novo Nordisk’in ilaçlarının ABD pazarlarında daha pahalı olduğu üzerineydi. Novo Nordisks’in özellikle kilo kaybı için kullanılan Ozempic ve Wegovy ilaçları bu duruşmayı tetikledi, zira ABD yaklaşık 40-50 yıldır toplumlarında obezite ile mücadele ediyor.
Hazırlıklı gelmiş Jørgensen kendi şirketinden ziyade ABD piyasasının düzenine dikkat çekti. Zira ABD’de hastaların ilaç satın alabilmeleri için sağlık sigorta şirketleri vb. aracı firmalardan geçmeleri gerekiyor. Bu aracı firmalar da kâr edebilmek istedikleri için daha yüksek fiyata satış yapıyorlar bu sayede Ozempic ve Wegovy ABD piyasasına girdikten sonra pahalanıyor. Yani tüketicilerin ilaç alım gücü ve alabildikleri ilaçlar büyük ölçüde sigorta şirketlerinin politikalarına bağlı. Buna karşılık Danimarka’da ilaçlar serbest piyasaya bırakılmamıştır, Medicin Rådet’in verdiği tavsiyeler etkinlik veya maliyet konusunda geri kalmış ilaçları ve firmalarını piyasadan eliyor.
ABD’nin ya da başka ülkelerin yakın zamanda Danimarka’yı taklit etmesini beklemek biraz hayalperestlik olur. Fakat böyle fiyat pazarlıkları aynı zamanda İskandinav farkını dünyaya yansıtmak için güzel fırsat oluyor. Belki de her ülkenin Danimarka gibi olmaması lehimize, sıkıntılı ABD piyasasından bile 100 milyar DKK ciro yapmayı becerdi Novo Nordisk, sonuçta!
Kapanış olarak ufak bir duyurumuz olacak. Danimarka’da Geçen Hafta ekibinde yeni yazarlar arıyoruz. İlgililer bize en kısa sürede ulaşsın :)
İletişim için WhatsApp hattımız: +45 50 15 11 96
Mail adresimiz: danimarkadagecenhafta@lwid.dk
Danimarka Siyaseti
Haftalık siyasi genel bakış
İsveç ve Almanya'da kış lastikleriyle ilgili yeni düzenlemeler. Kış tatilinde komşu ülkelerimize veya komşu ülkelerimize arabayla gitmeyi planlıyorsanız, doğru türde kış lastiği taktığınızdan emin olun! Lastiklerin üzerinde kar tanesi simgesinin bulunması şarttır. İsveç'te 1 Aralık ile 31 Mart tarihleri arasında, Almanya'da ise yollarda kış koşullarının olduğu zamanlarda bunları takmanız gerekir. Danimarka'da kış lastiği zorunluluğu yok. Henüz.
Avrupa Konseyi, Danimarka'yı ırkçılığa karşı ulusal bir eylem planı uygulamaya çağırıyor. Sunulan tedbirlerden biri azınlık kökenli daha fazla kişinin akademik kurumlarda ve emniyet makamlarında işe alınması.
Eski Greenpeace balina aktivisti Paul Watson, Yunanistan’da cezaevinde kalmaya devam edecek. Japonya, Danimarka'ya Watson’ı iade etmesi için baskı yapıyor. Öte yandan Fransız lideri Macron da dahil birçok dünya lideri ve ünlü çıkışına itiraz ediyor.
Kopenhag'daki okullarda sosyal medya ağları, alışveriş platformları ve oyun siteleri yasaklandı. Bugün, güvenlik duvarı zaten zararlı içeriğe sahip web sitelerini zaten engelliyor. Engel yalnızca sosyal medyayı, alışverişi ve oyun oynamayı da engelleyecek şekilde genişletilecek.
Kopenhag İstihdam ve Entegrasyon Belediye Başkanı, Rusya Büyükelçiliği önündeki park yerlerini millileştirmek istiyor. Daha doğrusu, Kopenhag'daki insanların oraya park edebilmesi için 23 park yerinin kamuya açılmasını istiyor. Konu şu anda Dışişleri Bakanlığı'nda görüşülüyor.
Siyasi partilerden teklifler
Alternatif (Yeşiller) bisikletle yolculuk yapanlar için yeni bir ulaşım indirimi uygulamak istiyor. Evle iş yeri arasında 2-24 km mesafe gidenler için km başına 3 DKK bir vergi indirimi istiyorlar. Dansk Industri (İşveren Birliği) bu fikri destekliyor ve aynı zamanda vergiden muaf, işveren tarafından ödenecek bisikletlerin de iyi bir fikir olacağını zannediyorlar.
DF (Milliyetçi Muhafazakarlar) Danimarka'nın İsveç ve Norveç ile vatandaşlık değişimi anlaşmasını sonlandırmasını istiyor. Bu anlaşmalar bir İsveçli ya da Norveçlinin daha kolay Danimarka vatandaşlığı almasını sağlar ve bunun tersi de İsveç ve Norveç’e yerleşen Danimarkalılar için geçerlidir. DF’nin bu anlaşmayı iptal etmek istemesinin gerekçesi bugünün İsveçlileri/Norveçlilerinin yoğun göç alımı ile kültürel olarak Danimarkalılardan farklılaştığı iddiasıdır.
Türkçe Ekibinden Not: CIA’nın World Factbook verilerine göre; Danimarka nüfusunun %84,2’si Danimarkalı, Norveç nüfusunun %81.5’i Norveçli, İsveç nüfusunun ise %79,6’sı İsveçli olarak kabul ediliyor. DF’nin bu iddiasının abartı olup olmadığını değerlendirmeyi okurlarımıza bırakıyoruz.
Odak
Göç söylemi sertleşirken ve “Avrupa Kalesi”ne bir adım daha yaklaşırken Avrupa'da değişim rüzgarları esiyor. Devlet liderlerinin son AB zirvesi Avrupa Birliği dışından göçe karşı farklı bir zihniyeti yansıttı. AB liderleri, geri dönüş önlemlerini, AB toprakları dışındaki sığınma kabul merkezlerini desteklemeye hazır. Hatta Polonya'nın Ukrayna ile Rusya arasındaki savaşın ortasında sığınma taleplerini dondurma isteği bile destek buldu. Birkaç yıl önce bu hayal bile edilemezdi.
Danimarka Ekonomisi
Haftalık ekonomiye genel bakış
Borç Ajansı bu yılın ilk altı ayında 1,8 milyar DKK topladı. Borç kurumunun gelirin %60'ını elinde tutmasına olanak tanıyan yeni kurallar ajansı para koklamaya teşvik ediyor ve borç tahsilatı iyice hızlandı. Danimarka'da 175.800 kişi maaşlarının önemli bir kısmını borç tahsilatı nedeniyle kaybediyor. Bunlar çoğunlukla ödenmeyen nafaka, SU borcu (okul kredisi), vergi borcu, polis cezaları ve beyan edilmeyen B-vergi gelirlerinden oluşuyor. Borcunuzu buradan kontrol edin!
2009'dan eski banknotlar 31 Mayıs 2025'ten itibaren geçersiz olacak. Eski banknotlar içinde 2,8 milyar DKK değerindeki paranın henüz değişimi yapılmadı ve zaman azalıyor. Buradan hangi banknotların kalkacağını görebilirsiniz.
2025 yılı ekonomik tahmini özel tüketimin %3,7 artacağını gösteriyor. Bu rakamın ciddiyetini anlamak için bu seneyle kıyaslayalım. 2024 için şu ana kadar yalnızca %0,9 bir büyüme gördük. 2008 mali krizinden bu yana, Danimarka'daki insanlar harcama konusunda daha isteksiz hale geldi ve kazandıklarından daha azını harcayarak para biriktiriyorlar. Ciddi ücret artışı, düşük faiz oranları, enflasyonun istikrara kavuşması ve yeni iş alanlarındaki patlamanın başlamasıyla birlikte, bu Noel sezonundan itibaren bir harcama furyasının başlaması bekleniyor.
ATP tarafından NorthVolt'a iki milyar DKK’lık yatırım mahvoldu! Kamu emeklilik fonu ATP'nin büyük yatırımı şu anda risk altında. Fonun güvendiği NorthVolt iflasın eşiğinde. NorthVolt bir İsveç şirketi ve Avrupa'da elektrikli otomobiller için akü üreten tek firmadır.
ATP’nin iflas etmesi bir çok kişinin emeklilik parasının heba olacağı anlamına geliyor!
Hükümetin ademi merkeziyetçilik politikası çok yavaş ilerliyor. 2015 ve 2018'deki ademi merkezileştirme reformları sonucunda 5.750 kamu işi başkentten eyaletlere taşındı (Yani Kopenhag’dan Jylland’e). Ancak aynı zamanda başkentte 12.000 yeni kamu işi yaratıldı, bu da dengenin hâlâ çarpık olduğu anlamına geliyor. Devlet işlerinin %40,9'u başkentte, %38,1'i eyalettedir. Yani 2024 ile 2015 arasında başkent dışında çalışan memur oranı yalnızca %0,3 arttı.
Odak
Faiz oranı tekrar düşürüldü. Bu, bu yılki üçüncü faiz düşümü oluyor. Bu sefer faiz %3,1'den %2,85'e indi. Dördüncü bir faiz düşümünün Aralık ayında yapılması bekleniyor. Üç aylık ödemeler önemli ölçüde azalacağından, bunu ilk fark edenler değişken faizli kredisi olan kişiler olacak.
Danimarka'da toplam 2.845.000 arabamız var. On yıl öncesiyle karşılaştırıldığında %28'lik bir artış bu! Ortalama araba yolculuğunda sadece 1,08 yolcu var. Bu da çoğu arabanın neredeyse bomboş kaldığı anlamına geliyor. Bir başka sıkıcı istatistik ise tüm araba yolculuklarının %30'unun 3 km’nin kısa mesafeler için olduğu!
Özel araç sayısı artıyor. Kat edilen kilometreler ve arabaları rutin işler ve kısa yolculuklar için kullanma sıklığımız da artıyor. Bisiklet ülkesi geçmişte mi kaldı acaba?
Her gün 14 milyon araç koltuğu boş kalıyor. Bu kapasiteyi kullanmadığımız gibi çözüm üretmek yerine trafik sıkışıklığından ve iklim zorluklarından şikayet ediyoruz. Bu noktada gözler araba paylaşımı uygulamalarına çevriliyor. Carpool uygulamalarıyla boş koltukları doldurmanın yanında benzin, bakım vb. masrafları ciddi hafifletebiliriz.
Girişimcilik Köşesi
DANITACOM'dan (Danimarka'daki İtalyan Ticaret Odası) ücretsiz danışmanlık hizmeti: Bu danışmanlık hizmeti bireysel olarak sunulmaktadır. Hizmet beşer girişimci için çevrimiçi olarak gerçekleştirilir ve her işletmenin ihtiyaçlarına ve özelliklerine göre özel olarak hazırlanır. Döngüsel ekonomi, sürdürülebilir iş modelleri ve birlikte yaratma zihniyeti gibi sürdürülebilir girişimciliğin temel unsurlarına odaklanılıyor. Buradan kaydolun.
Haftanın ipucu! Girişimciler için Avrupa'da bir değişim programı var. “Genç Girişimciler için Erasmus”; burada genç tecrübe anlamındadır, yaş değil! Son üç yıl içinde iş kurmak isteyen veya kurmuş olan yeni girişimcilere yönelik bir program bu. Bu programda bir süre (3 ay ila 1 yıl) başka bir ülkede bir girişimci ile yer değişiyorsunuz. Masraflarınızı da Avrupa Birliği tarafından karşılıyor! Daha fazla bilgi için UCN'den Salı Werner Mikkelsen’e ulaşın!
Danimarka’da Günlük Yaşam
Başparmak kuralını kullanarak kazaları önleyin! Karayolları Müdürlüğü, öndeki araca göre mesafenin değerlendirilmesi açısından "başparmak kuralını ” geliştirdi. Direksiyonun arkasına oturup kolunuzu uzattığınızda, kaldırdığınız başparmağınızla öndeki arabayı kapatabiliyor olmanız gerekir. Eğer bunu yapabiliyorsanız, yeterli mesafeyi koruyorsunuz demektir.
Kazaların %44'ü arkadan çarpma sonucu meydana gelmektedir (en yaygın kaza şekli). "Başparmak kuralını" kullanarak tepki vermek için yeterli zamanınız olmasını sağlayabilirsiniz. .
Büyükanne ve büyükbabanızın telefon numaralarını ve isimlerini krak.dk gibi herkese açık listelerden kaldırmalarına yardımcı olun. Polis, yaşlı vatandaşların yakınlarını, telefon dolandırıcılığına kurban gitme ihtimallerini azaltmak için isimlerini açık listelerden çıkarmanızı tavsiye ediyor. Bu nasıl yapılır? Adlarını, adreslerini ve telefon numaralarını halka açık veri tabanlarından kaldırmak için telefon şirketlerini arayın. Ayrıca Facebook hesabının iletişim ayrıntılarını ve arkadaş listesini de gizleyebilirsiniz.
Yeni kan bağışı kuralları, nüfusun tamamen yeni bir kesiminin kan bağışçısı olabileceği anlamına geliyor. Düzenli ve sürekli ilişki içinde olan eşcinsel erkekler. Tabii ki Danca konuştukları sürece. Yabancıların kan bağışı yapmadan önce Danca yazılı ve sözlü bir sınavdan geçmeleri gerekiyor.
Anaokullarında ve okullarda bit sezonu. Bir uzmana göre, kıyafetleri yıkamak veya dondurmak anlamsız. Çünkü bitler sadece kafada yaşar ve yere düştüklerinde hızla ölürler. Onlara karşı nasıl mücadele edilir? İnce dişli bir tarak ve bit tedavisi. Çocuklarda bit varsa onları çocuk bakım kurumlarına göndermeyin!
Karaciğer hasarına neden olabilecek besin takviyesi Ginseng Kianpi Pil'e dikkat edin. Den Blå Avis'te düzenlemeye tabi olmayan besin takviyeleri satılıyor ve vücudunuz üzerinde korkunç etkileri olabilir. Besin takviyelerinin kurallara uygun olup olmadığını görmek için daima Danimarka İlaç ve Gıda Ajansı tarafından yürütülen Kosttilskudsregister'ı kontrol edin.
Danimarka'nın en büyük kuşlarından biri olan altın kartal nüfusu artıyor. 2024'te yedi yeni altın kartal yavrusu, tür için bir rekoru temsil ediyor.
Gönüllüler Danimarka'daki en havalı Cadılar Bayramı geçit törenlerinden birini kurtardı. 16 Ekim'de Mors adasındaki (Kuzey Danimarka) bir şehir olan Nykøbing Mors halkı maskelerini takıp Danimarka'nın en popüler Cadılar Bayramı geçit törenlerinden birini oluşturmak için dışarı çıktı. Gelecek yıl bu geçit törenini kaçırmayın!
Gönüllülük artık Vesthimmerland'da (Kuzey Danimarka) seçmeli ders olarak okutuluyor. Maalesef Danimarka toplumunun temel taşlarından biri olan gönüllülük zayıflıyor. Özellikle de gençler arasında. Gittikçe daha az insan, her yerel toplumda aktif olan binlerce derneği ayakta tutmak için zamanlarını bağışlıyor. Buna karşı koymak için Vesthimmerland'da yapılan bir deney okulda gönüllülüğü öğretmeye çalışıyor.
Noel sezonunda Aarhus'ta "yıldızlı gökyüzünü" işletmek bir milyon DKK'ya mal oluyor. Strøget'in üzerindeki 750.000 ampulün çalıştırılması oldukça maliyetli ve kurulumun arkasındaki derneğin, bunu bu yıl tekrar yapabilmek için 400.000 DKK'ya daha ihtiyacı var. Aksi halde büyüleyici bir deneyimin sonu olabilir.
Danimarka Uluslararası Toplumu
Rasna Kaur Mistry “Expat Çocuklar ve Danimarka Eğitim Sistemi” başlıklı köşesinin ikinci bölümünü yayınladı.
Yihui Chen Kopenhag'daki Uluslararası Vatandaş Günleri hakkında bir makale ile platformumuzda ilk kez yer aldı.
“Yeni bir yere taşınırken işlerin nasıl yürüdüğünü bilmeden hepimiz biraz kaybolmuş hissetmişizdir. Bu nedenle, başkalarının daha hızlı ve daha sorunsuz bir şekilde yerleşmelerine yardımcı olmak için deneyimlerimi paylaşırken bir başarı duygusu hissediyorum. Bunu yaparken sadece onlara yardım etmiyorum; aynı zamanda kendimin beş yıl önceki haline de yardımcı oluyorum.”
Ali Lewis Danimarka'da ekranlarda savaşı hakkında bir makale yazdı.
“Bir ebeveyne ya da gençlerden sorumlu olan herhangi birine, onların refahıyla ilgili bir numaralı endişelerinin ne olduğunu sorun, neredeyse kesinlikle ekranlar diyeceklerdir. COVID ile ilgili karantinaların sona ermesinden üç yıl sonra, Avrupa'daki ülkeler teknolojinin çocuklarımızın hayatındaki yeri hakkında zor sorularla boğuşuyor."
nabo'nun Topluluk Oluşturma Programı: Gönüllülere Çağrı!
Siz... Doğal bir topluluk lideri misiniz? Başkalarıyla bağlantı kurma konusunda tutkulu musunuz? Başkalarına yardım etmek ve onlarla ilgilenmek size ilham mı veriyor? Harika içerikler yayınlamanın avantajlarından yararlanmak ister misiniz?
nabo'nun Topluluk Oluşturma Programına kaydolun.
nabo hakkında daha fazla bilgi için: https://nabo-denmark.mn.co
nabo'nun Danimarkalı çocuk bakımı rehberine buradan göz atın.
Duyuru ve İlanlar
Odense, 24 Ekim, 19:00-21:00: Linet'in “Sınırların Ötesine Ait Olmak” atölye çalışmasını sunacağı Uluslararası LinkedIn Odense Buluşması'na katılın: İlişkiler ve zihinsel sağlık alanında geçmişi olan Linet, engelleri aşmak, geçmişteki acıları iyileştirmek ve dayanıklılığı artırmak için rehberlik ve araçlar sunuyor.
Çevrimiçi, 24 Ekim 17:00-19:00: Danimarka sağlık sistemi hakkında yabancılara özel web seminerine katılabilirsiniz. Bu etkinlikte sağlık sistemi, yapısı, temel ilkeleri ve bu sistemde nasıl ilerleneceği hakkında genel bir fikir elde edeceksiniz.
Uluslararası Basında Danimarka
Danimarka'daki insanlar birbirlerine neden bu kadar güveniyor? (DW News)
Danimarka'daki 5000 yıllık Taş Devri sitesinde 'ileri' inşaat teknolojisi bulundu (The Independent)
Danimarka'da Geçen Hafta’yı altı dilde yayınladığımızı biliyor muydunuz?
🇬🇧İngilizce - 🇷🇴Rumence - 🇵🇱Lehçe - 🇪🇸İspanyolca - 🇮🇹Italyanca
Danimarka’da Geçen Hafta’ya dair görüş, öneri, ortaklık vs. için
WhatsApp hattımız: +45 50 15 11 96
Mail adresimiz: danimarkadagecenhafta@lwid.dk