Danimarka'nın 2026 Devlet Bütçesi: Aileler, Çalışanlar ve Uluslararası Yurttaşlar için Müjdeler
Danimarka'da Geçen Hafta (24.08-31.08) 2025 Sayı 29
Last Week in Denmark is also available in the following languages:
🇩🇪Deutsch - 🇬🇧English - 🇪🇸Español - 🇮🇹Italiano - 🇭🇺Magyar - 🇵🇱Polski - 🇷🇴Română - 🇺🇦Українська
Haftanın Manşetleri
👶 Kreşler daha ucuz, personel daha fazla, üstelik doğurganlık tedavisi imkanları daha fazla – Devlet bütçesi bu kadar aile dostu olmaya dayanabilir mi?
🗳️ Partilerin adaylara ihtiyacı var - 2025 yerel seçimlerinde acaba sıra sizde olabilir mi?
🐟 Danimarka'nın ulusal balığını seçiyoruz - mutfak kültürü mü yoksa deniz ve doğaya karşı zararlı ilişkimizden bir kaçış mı?
Görsel: Diana Bălașa
İçindekiler
Ekipten
⏳Zamanın Ötesine Yazılmış Bir Hikaye: Njal’in Sagası
Yazan: Mert Sungurlu
Kuzey ülkelerinin kültürel mirası efsanelerdir. Yahut saga denilen o destanlar. O yüzden bu sayımızda yine siz DGH okurlarımıza İzlanda sagalarından birini daha sunuyoruz: Njal’in sagasını.
İzlanda’nın 10. yüzyıldaki o rüzgarlı, karla kaplı topraklarında bir anlaşmazlık çıktığı zaman insanlar sorunlarını her zaman mahkemede çözmezlerdi. Bunun yerine genellikle kılıcın sözü geçerdi. Bu hikayenin merkezinde iki adam var: Njal; kavgadan uzak durmaya çalışan, akıllı ve adil bir adam ve Gunnar; güçlü, yakışıklı, cesur, fakat gururlu bir savaşçı. Njal ve Gunnar birbirlerine pek yakındır ama birden işler sarpa sarınca kendilerini kan davasında karşı karşıya gelmiş bulurlar. Ya sebep? Gurur, kırgınlıklar ve kötü seçimler…
Devamını okumak için tıklayın.
Pazardan pazara beklemek uzun mu? Yeni Danimarka’da Geçen Hafta WhatsApp kanalımızı takip ederek spontane gelişmelerden daha erken haber alabilirsiniz.
Danimarka’da Hayat
📖 Louisiana’da Literatür Günleri! Bu yılki edebiyat söyleşisinin önceki pazar günkü odağı Zülfü Livaneli oldu. Etkinliğin en büyük kalabalıklarından birini çeken Livaneli söyleşisinden sonra yerli sanatçı grubu Fuat Talay orkestrası eşliğinde sevilen türkülerini söyledi.
Daha Fazlası için Zülfü Livaneli'nin GazeteDK'ya verdiği röportajı okuyabilirsiniz.
🐟Danimarka'nın ulusal balığını seçiyoruz! Hükümetin bu yeni kampanyasında halk ülkenin ulusal balığını seçmek için oyluyor. Adaylar (1) yılan balığı, (2) ringa balığı, (3) morina balığı, (4) uskumru, (5) deniz alabalığı veya (6) dil balığı; birçoğu Türk sofralarında da tanınan balıklar. Gıda Bakanı Jacob Jensen, bunun deniz yaşamı hakkında tartışmaları tetikleyeceğini umuyor. Ancak karşıtlar, birçok balık türünün azot kirliliği nedeniyle tehdit altında olması nedeniyle bunu yeşil aklama olarak nitelendiriyor. Oylama 25 Eylül'e kadar nationalfisk.dk'ta devam edecek.
🐄Danimarka'nın eski çiftlik hayvanlarını kurtarabilir miyiz? Danimarka Kırmızı (süt ineği) ve Danimarka Korthorn gibi geleneksel ırklar soyu tükenmek üzere durumda ve sayıları sadece birkaç yüz. Çiftçiler ve araştırmacılar, onlara gelecekteki vahşi doğa alanlarında otlayan hayvanlar olarak yeni bir hayat verilmesini öneriyor, hem biyolojik çeşitliliğe hem de kültürel değere katkı sağlamak adına. Hobi çiftçileri, bu "kıdemli hayvanları" zaten canlı bir tarih olarak saklıyor.
🌀Hipnoz şekerden vazgeçmenizi sağlayabilir mi? TV sunucusu ve Hipnozcu Jan Hellesøe'nin 46 dakikalık videosu bu yaz viral oldu. Hellesøe, seyircilerini tatlılardan vazgeçirebildiğini iddia ediyor. Psikoloji profesörü Svend Brinkmann'ın eşi bile bir gecede şeker yeme hevesini kaybetti. Hellesøe kendisi çekimlerden sonra Toffifee yemeyi bıraktı. Bu başarı, biyografi ve pratik alıştırmaların bir karışımı olan yeni kitabına "Tænk ikke på en lyserød elefant," (Pembe Bir Fil Düşünmeyin) ilham kaynağı oldu.
💉Aşılar ile otizm arasında bir bağlantı yok! Danimarka'da 1 milyondan fazla çocuk üzerinde yapılan kapsamlı bir çalışma, çocukluk aşılarındaki alüminyum ile otizm, astım ve alerjiler de dahil olmak üzere 50 sağlık sorunu arasında bir ilişki var mı diye araştırdı. Araştırmacıların kanısı herhangi bir ilişkinin olmadığı. Ulusal Serum Enstitüsü'nden (SSI) araştırmacılar, sonuçların aşı güvenliğini doğruladığını ve özellikle ABD'den yayılan yanlış bilgilerin önüne geçeceğini umduklarını söylüyor. Araştırmadaki çocuklar 8 yaşına kadar takip edildi ve aynı sonuca varıldı. Çalışma Annals of Internal Medicine'de yayımlandı.
🤰Yenidoğanları korumak için yeni aşı! 2026'dan itibaren, Danimarka'daki hamile kadınlara 32. haftalarında ücretsiz RS virüsü aşısı sunulacak. Bu programın amacı bebekleri ilk aylarında ciddi solunum yolu hastalıklarından korumak. Her yıl üç aylıktan küçük yüzlerce bebek, bu enfeksiyon nedeniyle hastanelik oluyor. Yılda 32.000 gebeyi kapsaması beklenen programın maliyeti yaklaşık 40 milyon Danimarka kronudur ve sağlık yetkilileri tarafından desteklenmektedir.
🍐Kopenhag'da "Pærfekt" bir imaj. Muskelsvindfonden (Kas Distrofisi Vakfı), yeni kampanyaları için şehrin farklı bölgelerine 1150 adet çıplak insan portresi astı. Şehrin dört bir yanındaki farklı vücutlar ile güzellik ideallerine meydan okunmak isteniyor. Kas distrofisi hastası Aina Budde gibi modeller, bunun başkalarına örnek alabilecekleri birini vermek ve mükemmellik kültürünü kırmakla ilgili olduğunu söylüyor. Mükemmeliyetin hep kusurlu olduğu mesajını vurgulamak için "æ" harfini kullanan bu kampanyanın bir başka kolu da okullarda croquis (insan bedeni çizimi) seanslarıyla şimdiden turneye çıktı.
💡Danimarka'nın ulusal sembolü nedir? Danimarka, her birkaç yılda bir yeni bir "ulusal şey"i taçlandırmak için halk oylaması düzenliyor. Halihazırda bir ulusal kuş (dilsiz kuğu), bir ulusal ağaç (kayın), bir ulusal şarkı ("Der er et yndigt land") var ve şimdi de bir ulusal balık aranıyor. Buradaki amaç insanların birlikte semboller seçerek en "Danimarkalı" olanı seçmeleri
Duyuru ve Etkinlikler
🥳 Aarhus Festivali
Bir hafta süren Aarhus Festivali, İskandinavya'nın en büyük kültürel etkinlikleri arasında yer alır ve sanat, gastronomi ve müzik gibi çeşitli alanlarda yerel, ulusal ve uluslararası yetenekleri sergiliyor ve sizleri bekliyor.
📅 29.08 - 7 Eylül 2025
📍 Aarhus
🎶Uluslararası Eğlence Resepsiyonu ve Dernekler Fuarı
Spor, müzik, gönüllülük, dans veya açık hava etkinlikleri konusunda ilham mı arıyorsunuz? Yerel derneklerle tanışmak ve yeni hobiler keşfetmek için bu fuara katılın. 📅 6 Eylül, Cumartesi ⏰ 13:00–15:00 – Ücretsiz – [Daha fazlasını buradan okuyun]
📍 Esbjerg International House, Ana Meydan & Kongensgade
🍻Nihayet Cuma
İş çıkışı bir içkiyle sosyal çevrenizi genişletin. Bir arkadaşınızı, iş arkadaşınızı veya partnerinizi getirin; herkes davetlidir!
📅 12 Eylül, Cuma ⏰ 16:00–18:00 – Ücretsiz (kayıt gereklidir) – [Buradan kaydolun]
📍 Tir na nÓg, Frederiksgade 40, 8000 Aarhus – Tüccar Odası
🥳Åben Festivali
Åben Festival, Østerbro ve Nordhavn'da her yıl düzenlenen bir festivaldir. Bu festivalde, bir hafta sonu boyunca dünyaya açılmaya, heyecanlanmaya ve sanat ve kültür deneyimleri etrafında komşularınızla tanışmaya davetlisiniz.
📅 12-14 Eylül 2025
📍 Kopenhag
🌆Kuzey Danimarka Uluslararası Buluşması
Kuzey Danimarka'da yeni misiniz? Bu fuar, iş fırsatlarından işçi haklarına ve daha fazlasına kadar buradaki yaşam hakkında pratik bilgiler sunuyor.
📅 13 Eylül Cumartesi ⏰ 10:00–14:00 – Ücretsiz (kayıt gereklidir) – [Buradan kaydolun]
📍 Aalborg Ana Kütüphanesi, Rendsburggade 2, 9000 Aalborg
Daha fazlası için TeamUp takvimimiz: https://teamup.com/ksebj7go3on9oeanhq
📢 Danimarka'da uluslararası katılımcılar için önemli bir etkinliğe ev sahipliği mi yapacaksınız? Bize ulaşın: noticeboard@lwid.dk
Erasmus Defteri
Yazan: Orhan Tat
Ben Orhan, 23 yaşındayım ve bu yaz staj yapmak için Danimarka'ya geldim. Türkiye'de İTÜ'de Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümü 3. sınıf öğrencisiyim. Stajımı da Kopenhagen Üniversitesi'nde bir laboratuvarda yapmaktayım.
Staj süreci nasıl? Türkiye'den çok farklı mı?
Laboratuvara geliş-gidiş saatlerimiz oldukça esnek. Genelde saat 9'da herkes gelmiş oluyor. Eğer daha erken gelip işlerini halledersen ve "günün tadını çıkarmak istiyorum," dersen kimse buna engel de olmuyor.
Saat 12 civarı öğle yemeği molası oluyor ve genelde yemeği birlikte yiyip sohbet etmeyi seviyor buradakiler. Her küçük fırsatta bile sosyalleşmeyi ellerinden bırakmıyorlar diyebilirim.
İlk birkaç haftam genel olarak böyleydi. Çalışma anlarım yoğun geçse de, erken saatte ofisten çıktığım için gezecek ve bir şeyler yapacak vaktim de oluyor her zaman. O yüzden yavaştan şehri daha da tanımaya başladım. Hatta ikinci el bir bisiklet aldım. İşe gidip gelirken ve etrafta gezerken artık herkes gibi ben de onu kullanabiliyorum 🚲!
Danimarka Ekonomisi
Paramız
⚡ Daha ucuz enerji, daha yüksek maaşlar. Hükümetin neredeyse sıfıra indirdiği elektrik vergisi, enflasyonu gelecek yıl %0,9’a düşürmesi bekleniyor (Avrupa’nın en düşüklerinden biri), özel sektör maaşlarının ise %3,2 artması öngörülüyor. Bu da reel ücretlerin yükseleceği anlamına geliyor ve aileler elektrik faturalarında yılda yaklaşık 4.000 DKK tasarruf edecek. Novo Nordisk’in hisse senedi sıkıntılarına ve ABD ile ticaret gerilimlerine rağmen, ekonomik görünüm, rekor seviyede istihdam, artan kamu harcamaları, yükselen konut fiyatları ve bütçe fazlasına işaret ediyor.
⚡ Enerji Adası yeniden gündemde mi? Hükümet, Energinet’in Energiø Bornholm için kablo ve bir trafo merkezi sözleşmeleri imzalamasına izin verdi. Ada, bir gün 3,3 milyon haneye elektrik sağlayabilir. Ancak 31,5 milyar DKK’lık proje hâlâ, elektriğin çoğunun güneye akacak olması nedeniyle maliyetlerin paylaşılması için Almanya’nın onayına bağlı. Eğer proje ertelenirse, Danimarka 4,8 milyar DKK’lık AB sübvansiyonunu kaybetme riskiyle karşı karşıya. İlerleme kaydedilse bile ada 2034–2036’dan önce hazır olmayacak.
👶 Daha fazla ücretsiz tüp bebek tedavisi. Hükümetin 2026 bütçe önerisi, hem ilk hem de ikinci çocuk için ücretsiz tüp bebek denemelerinin sayısını üçten altıya çıkarıyor. Bugün Danimarka’da her dokuz çocuktan biri tüp bebek tedavisiyle dünyaya geliyor ve talep artıyor. Sağlık Bakanı Sophie Løhde, bu adımın ebeveynlerin ilk çocuklarına kardeş verebilmesine yardımcı olduğunu söylüyor. Başarı oranı üç denemeden sonra %64’ten, altı denemeden sonra %83’e çıkıyor. Planın yıllık maliyeti 35 milyon DKK olacak.
Piyasalar💨 Ørsted krizi derinleşiyor. Rüzgar enerjisi devinin hisseleri bu hafta %16 daha düştü, 2021’den bu yana toplam kayıp %80’i aştı. ABD makamlarının neredeyse tamamlanmış büyük bir açık deniz projesini dondurmasının ardından, devletin Ørsted’de %50,1 hisseye sahip olması nedeniyle, vergi mükellefleri kontrolü elde tutmak için 60 milyar DKK’lık hisse ihracı yoluyla 30 milyar DKK’lık bir fatura ile karşı karşıya. Muhalefet partileri, daha fazla para akıtılmasını “yanan bir platforma” yatırım olarak nitelendirip pervasızlıkla suçlarken, hükümet Ørsted’e desteğini sürdürüyor.
💊 Novo Nordisk yeni işe alımları iptal etti. İlaç devi, henüz işe başlamamış adaylara yapılan iş tekliflerini geri çekti; bunun nedeni kritik olmayan tüm işe alımların dondurulması. Bu karar haftalar süren çalkantıların ardından geldi: hisse fiyatları düştü, uzun süredir görevde olan CEO Lars Fruergaard Jørgensen istifa etti ve yeni patron Mike Doustdar hızlı bir maliyet azaltma planı sözü verdi. Novo, 2023’ten bu yana Danimarka’da 11.000’den fazla iş ekledi. Etkilenen adaylara kıdem tazminatı ve kariyer desteği sağlanacak.
💻 Danimarka dijital bağımsızlık için bastırıyor. Hükümet, 2026–2029 yılları arasında “dijital egemenliği” güçlendirmek ve teknoloji devlerine olan bağımlılığı azaltmak için 80 milyon DKK harcayacak. Dijitalleşme Bakanı Caroline Stage, planın bağları tamamen koparmayacağını ancak Danimarka’ya hayır diyebilme ve Avrupa değerleri ile standartlarına uygun alternatifler keşfetme imkânı vereceğini söylüyor. Bu girişim, Danimarka’nın yaklaşan AB dönem başkanlığı sırasında da gündeme getirilerek daha güçlü kolektif adımların atılması için baskı yapılacak.
💡“Dijital egemenlik” nedir? Kısaca, Microsoft, Google ve Amazon gibi birkaç ABD’li teknoloji devine fazla bağımlı olmamak demektir. Çoğu okul, hastane ve hatta devlet sistemleri onların yazılım ve bulut hizmetleriyle çalışıyor. Mesele, seçim hakkıdır: bir teknoloji devi fiyatları artırırsa, şartları değiştirirse veya veri güvenliğini tehdit ederse hayır diyebilme seçeneğine sahip olmak gibi.
Danimarka Siyaseti
Kanun Teklifleri
🍫Kahve ve çikolatada vergi dönemi bitiyor. Hükümet, 100 yıldır uygulanan kahve, çikolata ve şekerleme vergisini kaldırmayı planlıyor. Bu sayede, tüketiciler bir paket kahvede yaklaşık 5 DKK, bir çikolata barında ise 6,5 DKK daha az ödeyecek. Yıllık 2,4 milyar DKK’lık gelir kaybı bütçe fazlasından karşılanacak ve gıda enflasyonunu hafifletmesi bekleniyor. Ancak uzmanlar, Danimarka’nın zaten dünyanın en çok şeker tüketen ülkelerinden biri olduğunu hatırlatarak, kararın halk sağlığına olumsuz etkileri olabileceğini söylüyor
👧Kreşlerde ve anaokullarında personel artıyor. Hükümet, 2026 bütçesi kapsamında minimum personel-çocuk oranlarını iyileştirmek için 1,1 milyar DKK ayırarak ülke genelinde 1.360’a kadar yeni çalışan işe almayı planlıyor. Başbakan Mette Frederiksen, artık yöneticilerin bu oranlara dahil edilmeyeceğini ve bunun da çocuklara daha fazla doğrudan ilgi gösterebilmek için zaman kazandıracağını açıkladı. Uzmanlar kararı olumlu buluyor ancak kalitenin, personelin eğitim seviyesine bağlı olduğunu hatırlatıyor. Danimarka’daki 4.000 kurum düşünüldüğünde, plan her üç kreşten birine fazladan bir yetişkin kazandıracak.
Siyasi sahne
🗳️Sağ partilerin başbakan adayı kim? Muhafazakâr Parti (C) lideri Mona Juul, Milliyetçi Muhafazakârlar (DF) lideri Morten Messerschmidt ve Liberal İttifak (Liberal Alliance) lideri Alex Vanopslagh, başbakan adayı olarak Danimarka Liberalleri (Venstre) lideri Troels Lund Poulsen’i işaret etti. Poulsen, destekten memnuniyet duyduğunu ancak henüz adaylığını açıklamadığını söyledi. Ona göre Danimarka Liberalleri’nin böyle bir adım atmadan önce daha güçlü bir desteğe ihtiyacı var. Son anketlerde parti yalnızca %10 seviyesinde görünüyor; bu da 2022’ye göre ciddi bir düşüş demek.
🧊Trump Grönland üzerindeki baskıyı artırıyor. ABD basınındaki haberlere göre, Trump yönetimi istihbarat kurumlarına Danimarka ve Grönland’da bağımsızlık yanlısı hareketleri desteklemek amacıyla casusluk talimatı verdi. Aynı zamanda ada, spor fonları ve askeri ziyaretlerle de ABD’ye yakınlaştırılmaya çalışılıyor. Bunun yanında Trump yönetimi, Danimarkalı enerji devi Ørsted’in Rhode Island’daki neredeyse tamamlanan rüzgâr projesini iptal ederek Danimarkalı vergi mükelleflerine milyarlarca DKK’ya mal oldu. ABD, Grönland’ı hem füze savunması hem de Arktik kaynaklara erişim için stratejik bir bölge olarak görüyor. Uzmanlara göre bu gerilim, II. Dünya Savaşı’ndan bu yana Danimarka’nın karşılaştığı en büyük dış politika krizi.
🏥Danimarka’da Gazze’den hasta kabul edilmiyor. İtalya ve Almanya’nın da aralarında bulunduğu 11 AB ülkesi Gazze’den getirilen hastaları tedavi ederken, Danimarka bu konuda geri adım atmıyor. Yeni bir ankete göre halkın %46’sı hükümetin tutumunu destekliyor ve yardımın bölgeye yakın ülkelerde kalması gerektiğini savunuyor. Sınır Tanımayan Doktorlar ve yüzlerce Danimarkalı doktor ise kalp ameliyatı ya da diyaliz gibi vakaların Danimarka hastanelerinde rahatlıkla tedavi edilebileceğini belirtiyor. Ancak bakanlar, odak noktasının Danimarka’da tedavi değil, bölgedeki yardımlar olması gerektiğinde ısrar ediyor.
🗳️Seçim pusulasında boşluk. İktidar partilerinden biri olan Ilımlılar (Moderaterne), yaklaşan yerel seçimler için aday bulmakta zorlanıyor. 30 Eylül son başvuru tarihine yaklaşılırken, her dört belediyeden birinde hâlâ bir Ilımlılar adayı eksik. Oy hakkına sahip yabancılar için bu durum nadir bir fırsat sunuyor: partiler aktif şekilde yeni sesler arıyor. Eğer yerel siyasete atılmayı hiç düşündüyseniz, topluluğunuzu şekillendirmek için şimdi adım atma zamanı olabilir.
💡Kreşlerde minimum personel oranları nedir? Danimarka’da “minimumsnormeringer” adı verilen kurallar, kreş ve anaokullarında çocuk başına bulunması gereken yetişkin sayısını belirliyor. 2024’ten bu yana yasa, kreşlerde her üç çocuk için en az bir yetişkin, anaokullarında ise her altı çocuk için bir yetişkin şartını getiriyor. Ancak bu oranlar her kurum için değil, belediye genelinde ortalama olarak hesaplanıyor. Bu da bazı kreşlerin hâlâ personel eksikliği yaşadığı anlamına geliyor.